________________
સ્વદોષને છાવરે અહં, જાત માટે રહે પક્ષ;
મોટા મોટા સાધુ પણ, પૈણે અહંકાર સંગ ! ધંધામાં વધે જો ભાવ ને, ઘરાકને પણ દુઃખ થાય; ત્યાં કર્તા ‘વ્યવસ્થિત', સમકિત ન જોખમાય !
દાદાએ કેવાં કર્યા, કર્મમાં અકર્મ સ્થિતિ;
આ ભવ ‘વ્યવસ્થિત’ તાબે, છતાં પ્રતિક્રમણે મુક્તિ ! અક્રમ સિદ્ધાંત જુઓ, બુદ્ધિને પણ ન ગાંઠે; ચોગરદમથી મળે તાળો, બુદ્ધ કરી એને લાવે વાટે !
કાળા બજારનો આ કાળ, ‘વ્યવસ્થિત’ જો સમજે;
પ્રતિક્રમણ છે ત્યાં ઉપાય, પ્રકૃતિ પછી પીગળે ! અજ્ઞાની ખાય વ્યાજ તો, થાય જેવો કસાઈ; સમકિતી પ્રતિક્રમણ કરી, ડાઘની કરે ધુલાઈ !
લેણદારના પ્રતિક્રમણે, સવળી પહોંચે અસર;
રાગ-દ્વેષ કે ગાળાગાળી, ‘એકસ્ટ્રા આઈટમો' કરાર ! ચીઢ ચઢે, ચોરી કરે, અપ્રમાણિક, અનીતિ; ટૈડકાવ્યાં ને આંતર્યા, પ્રતિક્રમે ચોખ્ખી પાટી !
સાહેબે ડિસમિસ કર્યા, શુદ્ધાત્મામાં જો રહ્યો;
નથી બંધન ફાંસીનું ય, જજ તો બજાવે ફરજો ! વીંછીને કૈડવા દે એ, મૂઢ અહંકારે કરીને; ‘જ્ઞાની’ તો કરી લે એનું, પ્રતિક્રમણ બાજુ મૂકીને !
દેખતાં જ ના ગમે કોઈ, પૂર્વેનું વેર સમજાય;
તિરસ્કાર કે અભાવના, પ્રતિક્રમણે તે છૂટાય ! પતિ-પત્ની, સાસુ-વહુ, હિસાબી છે અથડામણ; રિલેટિવ સંબંધો છે, કર તેનું ય પ્રતિક્રમણ !
સંસાર એટલે હિસાબો ચૂકવવાનું છે. આ સ્થાન;
પ્રતિક્રમણ કરીને છૂટો, કહે છે અક્રમ વિજ્ઞાન ! પ્રતિક્રમણે સુધરે સંબંધ, બીજી ખોટ ન ખવાય ; સામેથી પડઘો પડે, નહીં તો હિન્દુ-પાક લઢાઈ !
અપમાન થાય, વિશ્વાસ ઊડે, દોષો ને ધોવાથી જાય;
વારંવાર ધોવું પડે, જો દૂધમાંથી મીઠું કઢાય ! સામાને દુઃખ થાય તેથી, તુર્ત જ પોતાને ખબર પડે; શબ્દો નીકળ્યા વાગે તેવા, મોઢું બગડે હાસ્ય ઊડે !!
દુ:ખ દેવાથી થાય નાદારી, કોઈને ડરાવી માર્યા રોફ;
ભાંગ્યા મન, તરછોડ્યા બહુ, તે સાપ થઈને વાળ કોપ ! વહુ-સાસુના ઝઘડામાં, કેસ, આઘાત કે આત્મઘાત; ઊંડા પ્રતિક્રમણ, નીંદી જાત, પસ્તાવો કર પારાવાર !
જ્ઞાની કહે અમ થકી કદિ, ઇચ્છા વિના દુઃખ દેવાય;
અપવાદ રૂપ બને છતાં, પ્રતિક્રમણો ત્યાં વિશેષ કરાય ! ‘પડી જાય ના’ તેની વાડ, તેના વિચારો પકડી લઈ; ‘વ્યવસ્થિત’ તેનું હાથ ધરી, ઘેર બેઠાં અટકાવી દઈ !
ભૂલ કરે, માફી માંગે, એ ભૂલ કરે વારંવાર;
ત્યાં સમજાવી પ્રેમથી, માફ કર સારા વિચાર ! સામો ભૂલ કર્યા કરે, ન તેને થાય કદિ ભાન; ન પસ્તાવો કે માફી, તેથી ઊંડે પ્રેમ ને માન !
આવાનો કરવો વિરોધ, અર્થ નથી એને નભાવવાનો;
કરાવો એનું ભાન તેને, અંતરથી માફ કરવાનો ! તેમ છતાં ના કશું વળે, તો અંતે એને નભાવવો; નહીં તો મન બગડી જશે, ‘આવું જ હોય’ કરી ચલાવો !
22
23
