________________
જુલાઈ, ૨૦૧૫
પ્રબુદ્ધ જીવન
|
૨ ૫
વિદ્વાનો માટે એક મહત્ત્વનું કાર્યક્ષેત્રા
'T આ. વિ. કલ્યાણબોધિસૂરિ
આપણી પરંપરામાં જિનાલયના નિર્માણ કરતાં જીર્ણોદ્ધાર કરાવવાનું સાઈઝના ત્રીસ વોલ્યુમમાં આ ગ્રંથ પથરાયેલો છે. એક ધંધાદારી ફળ આઠ ગણું માનવામાં આવ્યું છે. એક અપેક્ષાએ બાહ્ય આક્રમણોમાં સંસ્થાએ પ્રાયઃ એક અજેન વ્યક્તિ દ્વારા લિખિત આ ગ્રંથનું પ્રકાશન જિનાલયની રક્ષા કરવાનું ફળ તેના કરતાં પણ અનેકગણું સિદ્ધ થાય કરેલ છે. ગુરુગમ વિનાનું લેખન ને ગીતાર્થોના માર્ગદર્શન-સંશોધનનો છે. એ જ રીતે શાસ્ત્રસર્જન કરતાં પણ પ્રાચીન ગ્રુતની રક્ષાનું વધુ ફળ, અભાવ. જોયા વગર પણ કલ્પના થઈ શકે, કે આ ગ્રંથમાં છબરડાઓની અને તેના કરતાં પણ બાહ્ય આક્રમણોમાં તેની રક્ષા કરવાનું વધુ ફળ કેટલી ભરમાર હશે? (સંપાદક-નાગેન્દ્રકુમાર સિંઘ, પ્રકાશક-અનમોલ છે. શ્રુતરક્ષા અનેક પ્રકારની હોય છે. પ્રાચીન અતિજીર્ણ હસ્તપ્રતિની પબ્લિકેશન્સ પ્રા. લિ. ૪૩૭૪/૪બી, અનસારી રોડ, દરિયાગંજ, નવી પુનર્લેખન-પુનર્મુદ્રણ આદિ માધ્યમ દ્વારા શ્રુતરક્ષા કરવી, એ એક પ્રકાર દિલ્હી-૧૧૦૦૦૨). છે. તેમ જિનાગને નામે કે જૈનધર્મ અધ્યયનને નામે અસત્ પ્રરૂપણા આપણામાં એક માન્યતા એવી છે કે આપણે એ પ્રકારનું શુદ્ધ કરવા દ્વારા સૈદ્ધાત્તિક વિડંબના કરતા અસત્ તત્ત્વોનો પ્રતિકાર કરવો, સાહિત્ય છાપવું.’ પણ આપણે વધુમાં વધુ ૨૦૦-૫૦૦ નકલો એ પણ શ્રુતરક્ષાનો એક પ્રકાર છે. શ્રીસંઘમાં પ્રથમ પ્રકારની ઋતરક્ષા કરાવીને આપણાં જ્ઞાનભંડારોમાં એ બધું ભંડારી દઈશું. જ્યારે ધંધાદારી માટે ઓછી-વત્તી જાગૃતિ પ્રવર્તે છે.. પણ બીજા પ્રકારની શ્રુતરક્ષા સંસ્થાઓ દુનિયાના અનેકાનેક દેશોમાં એમના સાહિત્યનું વેચાણ માટે? કદાચ આને શ્રુતરક્ષા કહેવાય કે આ પણ એક આવશ્યક કર્તવ્ય કરતી હોય છે. અન્યથા એમને પ્રકાશન ખર્ચ જ ન પરવડે. વળી છે. એની પણ મોટા ભાગના લોકોને જાણ નહીં હોય, પરિણામ? અનેકાનેક વિદ્વાનો એ સાહિત્યનો અભ્યાસ કરતા હોય છે કે કરવાના જૈન ધર્મ માટે ઠેક ઠેકાણે મનફાવતું લખાણ જોવા મળી રહ્યું છે. હોય છે.
એક ગ્રંથ તાજેતરમાં જોવામાં આવ્યો-ભારતીય સાહિત્ય કોષ. ધારો કે આપણે પુરુષાર્થ કરીને તે તે દેશો સુધી ય આપણું સાહિત્ય ત્રણ વોલ્યુમ ધરાવતા આ ગ્રંથમાં દાર્શનિક નિરૂપણમાં જૈન દર્શન પહોંચાડી દીધું, પણ એક જ દર્શન પર બે વિસંવાદી સાહિત્ય ઉપલબ્ધ માટે જે શબ્દોનો ઉપયોગ થયો છે, તે આ મુજબ છે-જૈન દર્શન એ હોય, એનાથી શું લાભ થશે? એમની ભૂલો કોણ સુધારશે? જૈન નાસ્તિક દર્શન છે. વેદનિંદક હોવા છતાં પણ આ દર્શનનું અસ્તિત્વ ધર્મ માટે મન ફાવે તેવું લખી દેનાર-છાપી દેનારનો કાન કોણ પકડશે ? આજે પણ છે. (મૂળ હિંદીથી અનુવાદિત)
આપણા સમુદાયના વડીલો માટે કોઈએ આડુ-અવળું લખ્યું-છાપ્યું એક બાજુ કરોડો અન્યધર્મીઓ જૈનોના દુશ્મન બને અને જૈન ધર્મનું હશે, તો આપણો તે તે સમુદાય કૂદી પડશે. “મહાવીર'ના માટે કે જૈન અસ્તિત્વ સમાપ્ત થઈ જાય એવી ઈચ્છા ધરાવે એવી અસત્ય-અયથાર્થ ધર્મ માટે એલ-ફેલ પ્રરૂપણા થાય, માંસ-નિકાસ સાથે “અરિહંત' નામ પ્રરૂપણાઓ થતી હોય, અને બીજી બાજુ આપણે મહોત્સવો આદિમાં જોડવાની ક્રૂર મશ્કરીઓ થાય, તો કૂદી પડનાર કોણ? છતી શક્તિએ કે આપણી દૃષ્ટિના શાસનના અન્ય કાર્યોમાં વ્યસ્ત હોઈએ, એ કેવું? આનો પ્રતિકાર ન કરાય, તો સમ્યગ્દર્શનની શુદ્ધિ કે સમ્યગ્દર્શનનું
પ્રભુ વીરના સમવસરણમાં અગિયાર દિગ્ગજ બ્રાહ્મણો વેદોના સંશય અસ્તિત્વ સંભવે ખરું? લઈને આવ્યા હતા. ખુદ પ્રભુ વીરે એક પણ બ્રાહ્મણને એમ નથી કહ્યું “ઈસ્લામ' માટે કોઈએ થોડું આદું-પાછું છાપ્યું હતું, તેમના કે તમે વેદપદોનો અર્થ બરાબર સમજ્યા નથી, માટે તમને શંસય થયો ધર્મગુરુના આદેશથી એનો આખો પ્રેસ બાળી નાંખવામાં આવ્યો. આટલું છે. હું તમને એવો સમ્યક અર્થ સમજાવું છું જેમાં શંસયનો કોઈ જ ઓછું હોય, તેમ એક મહિના સુધી રોજ છાપામાં માફીપત્ર આપવા અવકાશ નથી. -વેયપથા[મ€ ન યાસિ તેસિમો મલ્યો
દ્વારા તેની પાસે માફી મગાવડાવી, એ પણ એના પોતાના ખર્ચે. “જૈન” પ્રભુ વીરની આ સમતા-સમન્વય-સહિષ્ણુતાપૂર્વક દૃષ્ટિને તથા જેના માટે ગમે તેવું નિર્ભયતાપૂર્વક લખી શકાય, છાપી શકાય અને જગજાહેર ધર્મની ઔદાર્યાદિ અભુત વિશેષતાઓને જગતમાં પ્રસિદ્ધ કરવાની કરી શકાય, તેમાં આપણી નિ:સત્ત્વતા અને નિષ્ક્રિયતાનો ઘણો મોટો અને ખોટા પ્રચાર દ્વારા થતાં સ્વ-પરના અનર્થને રોકવાની આપણી ફાળો છો. જવાબદારી નહીં?
આપણા વિદ્વાનો તે તે સાહિત્યની સમાલોચના કરે. પ્રાચીન સંદર્ભો એક અન્ય ગ્રંથ જોવામાં દિ.
સાથે વ્યવસ્થિત રીતે સમગ્ર * એક અપેક્ષાએ તીર્થરક્ષા આદિના “કેસ' કરતાં પણ શ્રુતરક્ષા માટે BALL - Encyclopeadia
નોંધ તૈયાર કરે. લેખકછેલ્લા ઉપાય તરીકે આવો ‘કેસ' કરવો પડે તે વધુ મહત્ત્વનો છે. , of Jainism. મોટી ગિ ૧
* શ્રી પ્રકાશક સુધી તે સમાલોચના
