________________
જુલાઈ, ૨૦૧૫
પ્રબુદ્ધ જીવન
|
૩૧
ભાવ-પ્રતિભાવ
પં. સુખલાલજી અને વિમલાતાઈ જેવા દૃષ્ટાઓના આ ગંભીર પ્રબુદ્ધ જીવનના ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક તેમજ ચિંતનો સર્વ ગાંધીજનો, જેનજનો અને વિશેષ તો શ્રીમ અનેકાંતવાદ, સ્યાદ્વાદ અને નયવાદ વિશેષાંક સંપાદિત કરનાર બંને વાંચ્યા-ચિંતવ્યા વગર જ ઉપહાસ પાત્ર ગણતા જૈન મુનિજનોને સાદર વિદુષી સંપાદિકાઓના અપાર પરિશ્રમની અનુમોદના.
સમર્પિત છે. ૐ શાન્તિ. એપ્રિલ માસના અંકમાં “શ્રીમદ રાજચંદ્ર અને સાબરકાંઠાના
Lપ્રા. પ્રતાપકુમાર જ.ટોલિયા, બેંગલોર સંતો'ના લેખકશ્રીના સ્વાનુભવ સભર તારણો, અવતરણો માટે તેમને
(M) 09611231580 ધન્યવાદ. તેમનું આ તારણ તો અતિ મહત્ત્વનું અને માત્ર રાષ્ટ્રપિતાના
Email:
[email protected]. રાજકીય અનુયાયીઓ જ નહીં પણ સર્વ કોઈ સામાજિક, રાષ્ટ્રીય, સાહિત્યિક અને વિશેષ તો ગાંધી વિચારક પુરસ્કર્તાઓએ પણ લક્ષ્ય બિપીનભાઈ જૈન સાથેની તમારી શ્રી મનસુખભાઈ સુવાગીયાની આપવા જેવું છે કે,
મુલાકાત ભારે રસપ્રદ અને ઉત્તેજક રહી. જળ-જમીન અને ગૌવંશના શ્રીમ’ વિષે રાષ્ટ્રપિતાએ આટલો આદર દર્શાવ્યો છે પરંતુ એમના વિકાસ દ્વારા જળક્રાંતિમાં રત, જામકાનિવાસી મનસુખભાઈ સૌરાષ્ટ્રમાં રાજકીય અનુયાયીઓએ ભૂલથી પણ એ મહાપુરુષને યાદ કરવાની તો ખૂબ જાણીતા છે જ. તસદી લીધી નથી. ગુજરાત આ મુદ્દે નગુણું જ રહ્યું છે. પોતાની ભૂમિની પ્રકૃતિને, વિકૃતિથી દૂર રાખીને, સંસ્કૃતિના વિકાસમાં તેમનો ફાળો વિભૂતિઓને ઓળખવા માટે એની પાસે નવરાશ જ નથી. આપણે મોટો અને માતબર રહ્યો છે. જેમ ડૉ. વર્ગીસ કુરિયને શ્વેત-ક્રાંતિ “અમૂલ” રવીન્દ્રનાથ અને વિવેકાનંદ પાછળ ગાંડા થતા રહ્યા પણ આંગણે મારફત કરી, તેમ પ્રદુષણ મુક્ત, પર્યાવરણ, દ્વારા જળક્રાંતિના પ્રણેતા ઊગેલા સૂર્યને ના ઓળખી શક્યા.
મનસુખભાઈનો ઉત્સાહ અને ઉમંગ માણ્યા, બળદનો અર્થ જ બળ અહીં આ જ વસ્તુ પર, સ્વામી વિવેકાનંદના, બાળપણથી આપનાર ભૂલાયો, ગાય હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગઈ. પશુપાલકો ભેંસો ‘વિવેકાનંદ મંડળ” સ્થાપીને, પુરસ્કર્તા રહેલા અને સર્વોદય તરફ વળ્યા. પરિણામે ગાયમાતા ઔપચારિક રીતે પછાત રહી, પરંતુ વિચારધારાને વરેલા વિદુષી વિમલાતાઈએ મૂક્લો ભાર, જ્યારે આ તેના વંશનું તો નિકંદન થતું રહ્યું! એ કેમ પોષાય? મનસુખભાઈ પંક્તિલેખકે ‘બિરાદર’ માસિકમાં વ્યકત કરેલો બે વર્ષ પહેલાં, ત્યારે સુવાગીયા, શ્રી કૃષ્ણનું કાર્ય જ આગળ ધપાવી રહ્યા છે–ગોપાલઅમારા સર્વોદયી ભાઈ-બહેનોનાં જ ભવાં ચઢેલાં અને વિરોધના ગોવાળનું. આજે કૃષિકારો જાણે પાયાની વાત ભૂલીને આર્થિક સદ્ધરતા સૂર નીકળેલા એ જણાવવું પ્રાસંગિક થશે. સુશ્રી વિમલાતાઈએ શ્રીમદ્ગ તરફ વળી રહ્યા છે. તેથી ગ્રામ્ય સંસ્કૃતિને ખૂબ દુ:ખ સહન કરવું પડ્યું ઊંડું અધ્યયન કર્યા પછી અને તેમની અંતરચેતના સાથે તાર જોડીને છે. ચેક ડેમો, તળાવો, દ્વારા પાણીના તળ ઊંચા આવતાં સરવાળે વ્યક્ત કરેલું કે, “ગુજરાતના, ભારતના યુવકો, ખાસ કરીને જેનો તો ખેડૂતોને તો લાભ જ થાય છે. દેશી ખાતરો પણ ઉપયોગી હોય છે. વિવેકાનંદને ભૂલી જાય, રાજચંદ્રજીને વાંચે-વિચારે, તેમની પુસ્તિકાઓ છાણ, માટી, રાખ, સાથે વનસ્પતિના અંશો દ્વારા ખાડામાં તૈયાર ખીસામાં રાખે.' (સંદર્ભ : ‘પંચભાષી પુષ્પમાળા' - પૃ. ૫). થતું છાણિયું ખાતર, પાક ઉગાડવામાં આજે પણ મોખરે છે.
આ અનુસંધાનમાં મહાપ્રાજ્ઞ પ્રજ્ઞાચક્ષુ પં. શ્રી સુખલાલજીનું પણ “આકાશવાણી’-રાજકોટ દ્વારા ‘ગામનો ચોરો', કાર્યક્રમમાં તેનો પ્રચાર આ કથન અત્યંત ચિંતનીય, ઉપાદેય અને અનુકરણીય છે: થતો રહ્યો છે. જે ખેડૂતોમાં નવા રસ અને ઉત્સાહનું સિંચન કરે છે. ...તત્ત્વચિંતન કરવાની અને તે ઉપર સ્પષ્ટ તેમજ પ્રવાહબદ્ધ
Hહરજીવન થીતકી, પોરબંદર લખવાની અને તે પણ ઘર આંગણે રમતા કુમારની ઉંમરથી તેમ જ
(૩). વ્યાપારધંધા આદિની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ વચ્ચે -શ્રીમદ્ જેવી વ્યક્તિ આપણી ફોન પર વાત, ઘોઘાવદર સંવાદ અને જામકા દર્શનને ઉત્પન્ન કરવા વાસ્તે માત્ર જૈન સંસ્કૃતિ પ્રત્યે જ નહિ પણ ગુજરાતની આપશ્રીએ શબ્દોમાં જે મૂર્તિમંત કર્યા છે એ લેખ અમારા કાર્યનો સંસ્કૃતિ પ્રત્યે માથું આપમેળે નમી જાય છે. જૈન સમાજ માટે તો એ શિલાલેખ બની ગયો. ઇતિહાસ આપના શબ્દને લાંબો સમય યાદ વ્યક્તિ ચિરકાળ લગી આદરણીય સ્થાન સાચવી રાખશે એમાં શંકા રાખશે. વિશ્વના જૈન સમાજ અને વિશ્વના બૌધિકો સામે આ લેખ જ નથી. તટસ્થ અને ચિંતક ભાવે શ્રીમન્નાં લખાણ વાંચ્યા સિવાય મુકીને તમે ગામડામાં ચાલી રહેલા જળરક્ષા-ગોરક્ષા યજ્ઞને વિશ્વ એમને વિષે અભિપ્રાય બાંધવા કે વ્યક્ત કરવા એ વિચારકની દૃષ્ટિમાં પ્રકાશિત કર્યો છે. ઉપહાસસ્પદ થવા જેવું અને પોતાનું સ્થાન ગુમાવવા જેવું છે. સંસારી તરીકે આ સેવાયજ્ઞમાં પારાવાર આર્થિક-સામાજિક(સંદર્ભ : “પ્રજ્ઞાસંચયન’: ‘દર્શન અને ચિંતન' પૃ. ૭૮૯) રાજકીય સંકટો વેઠ્યાં છે. પણ પરમાત્મા આપ જેવા પુરુષોને દેવદૂત
