________________
જ જોઈએ.
ઓગસ્ટ-સપ્ટેમ્બર, ૨૦૧૩
પ્રબુદ્ધ જીવન: ગણધરવાદ વિશેષાંક - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - * * * * * * * * * * તેવા જ્ઞાનવાળો આત્મા પણ અવિસ્થત છે.
દેખાતો નથી. અને તેની સાથેનું તેજસ-કાર્પણ જે શરીર છે તે જ * કોઈપણ એક જ્ઞાન એક વિષયને જ જાણનારું હોય અને અતિશય સૂક્ષ્મ છે. માટે અતિસૂક્ષ્મ નામના ત્રીજા કારણથી દેખાતું જ * ક્ષણમાત્ર સ્થાયી હોય તે જ્ઞાન સર્વકાલના સર્વ પદાર્થોની નથી. આ રીતે આત્મા અમૂર્ત હોવાથી અને તેજસ-કાશ્મણ શરીર * ક્ષણિકતાને કેવી રીતે જાણે? તેથી પ્રમાતા એવા આત્મામાં અતિશય સૂક્ષ્મ હોવાથી – હોવા છતાં પણ તે જણાતા નથી.
થતું આ જ્ઞાન અક્ષણિક (ચિરકાલસ્થાયી) માનવું જોઈએ અને પરંતુ તે આત્મા અને તેજસ કાર્મણ શરીર ખરઠંગ અને . * જ્ઞાન એ ગુણ હોવાથી તેને અનુરુ૫ ગુણી એવા આત્મદ્રવ્ય વિના આકાશપુષ્પાદિની જેમ અસત્ છે માટે નથી દેખાતાં એમ નથી. * આ જ્ઞાન થઈ શકે નહીં. તેથી તે જ્ઞાનગુણવાળો જ્ઞાની એવો સત્ છે પણ અમૂર્ત અને સૂક્ષ્મ હોવાથી દેખાતાં નથી. આ * આત્મા પણ ચિરકાલસ્થાયી = નિત્ય માનવો પડશે, તથા વેદમાં કહેલાં કેટલાક પદોથી પણ શરીરથી ભિન્ન એવા શરીરમાં જ રહેલો છે અને શરીરથી જુદો છે એમ સ્વીકારવું આત્માની સિદ્ધિ થાય છે. તે જણાવતાં પરમાત્મા શ્રી મહાવીર પ્રભુ
કહે છે કે જો આ જીવદ્રવ્ય દેહથી ભિન્ન ન જ હોય અને દેહ એ જ * અમે જૈનોએ આત્મદ્રવ્ય આવા પ્રકારનું માન્યું છે. સ્થિતિ, જીવ હોય તો સ્વર્ગની કામનાવાળાએ અગ્નિહોત્રાદિ યજ્ઞ કરવા સંભૂતિ અને સ્મૃતિ ધર્મયુક્ત એવો વિજ્ઞાનમય આ આત્મા છે. જોઈએ. આવું જે વેદશાસ્ત્રમાં વિધાન છે તે ઘટશે નહીં. કારણ સ્થિતિ એટલે ધ્રુવતા, સંભૂતિ એટલે ઉત્પત્તિ અને સ્મૃતિ એટલે કે દેહ એ જ જો જીવ હોય તો દેહનો તો અહીં જ અગ્નિસંસ્કાર જ વિનાશ. આ ત્રણ ધર્મવાળું જે વિજ્ઞાન છે તેવા વિજ્ઞાનમય કરવામાં આવે છે. એટલે દેહ તો બળીને રાખ થઈ જાય છે અને જ
આત્મદ્રવ્ય છે. દ્રવ્યરૂપે સદા હોવાથી કથંચિત્ ધ્રુવ છે. ઉત્તર દેહથી ભિન્ન જીવ જો ન હોય તો અગ્નિહોત્રાદિ યજ્ઞ કરવા દ્વારા * પર્યાયસ્વરુપે ઉત્પત્તિ પામતું હોવાથી કથંચિ ઉત્પાદવાળું છે સ્વર્ગમાં જશે કોણ? સ્વર્ગના ફળ ભોગવશે કોણ? સ્વર્ગમાં
અને પૂર્વ પર્યાયસ્વરૂપે વિનાશ પામતું હોવાથી કથંચિત્ જનાર કોઈ રહ્યું જ નહીં. તેથી વેદપદોનું વિધાન વ્યર્થ થશે. આ * વ્યયધર્મવાળું પણ તે વિજ્ઞાન છે. આ રીતે ત્રિપદીમય જે વિજ્ઞાન તથા આ લોકમાં દાન-પરોપકાર, લોકસેવા આદિ
છે તે સ્વરૂપવાળો આ આત્મા છે. આમ માનવામાં અન્વય પણ વ્યાવહારિક એવાં ધર્મનાં જે જે કાર્યો કરવા-કરાવવામાં આવે * છે જેથી સ્મરણાદિના વ્યવહારો સારી રીતે સંભવે છે અને ઉત્પાદ- છે તેના ફળને ભોગવનારો કોઈ જ નહીં હોવાથી તે અનુષ્ઠાનો
વ્યય પણ છે. જેથી વિજ્ઞાન ભિન્ન ભિન્ન વિષયવાળું પણ બને છે. પણ નિષ્ફળ જશે. દાનાદિ ધર્મક્રિયાનું ફળ કોને પ્રાપ્ત થશે? * તેથી ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવ આ ત્રણ ધર્મોથી યુક્ત, શરીરથી ભિન્ન દાનાદિ કરો કે હિંસાદિ પાપકાર્યો કરો, તેનું કંઈ ફળ રહેશે નહીં. * અને શરીરની અંદર જ રહેલો એવો અમારો માનેલો આ આત્મા અને જો આમ જ હોય તો આ જગતમાં પાપ-પુણ્યની વ્યવસ્થા છે. આવું અમારું કહેવું છે. આ વાત સમસ્ત વ્યવહારોની સિદ્ધિ જ રહેશે નહીં. દાનાદિ કરો કે હિંસાદિ કરો પાછળ કંઈ ફળ છે જ માટે નિર્દોષ છે. આમ તમે સ્વીકારો. ત્રિપદીમય વિજ્ઞાન અને નહીં. આમ માનવાથી આ સંસારમાં ઘણી જ અવ્યવસ્થા થાય. ત્રિપદીમય આત્મા સ્વીકારવામાં કોઈ દોષ આવતો નથી. માટે પણ હે વાયુભૂતિ! તમારે સમજવું જોઈએ કે શરીરથી ભિન્ન * જો આત્મા દેહથી ભિન્ન છે તો તે આત્મા શરીરમાં પ્રવેશ એવો આત્મા છે. * કરતો કે નીકળતો દેખાતો કેમ નથી? હે ગૌતમગોત્રીય નિત્ય જ્ઞાનમય અને વિશુદ્ધ એવો આત્મા સત્ય વડે, તપ વડે
વાયભૂતિ! તે અનુપલબ્ધિ બે પ્રકારની હોય છે. એક ખરઝંગની અને બ્રહ્મચર્ય વડે પ્રાપ્ત કરવા લાયક છે. સંયમી છે આત્મા જેનો * જેમ અસત્ વસ્તુની અને બીજી દૂરાદિભાવથી સત્ વસ્તુની પણ એવા ધીર સંયમી પુરુષો જે આત્માને જોઈ શકે છે. આ પાઠ *અનુપલબ્ધિ હોય છે. કર્મથી વ્યાપ્ત એવો જીવ સૂક્ષ્મ અને અમૂર્ત ભૂતોથી ભિન્ન આત્મા છે. આમ સ્પષ્ટ સિદ્ધ કરે છે. * ? હોવાથી પ્રવેશ અને નિર્ગમન કરતો હોવા છતાં દૃષ્ટિગોચર પરમાત્મા શ્રી મહાવીરપ્રભુની તર્કયુક્ત અમૃતવાણી
સાંભળીને વાયુભૂતિનો સંશય છેદાયો. તથા ભગવાનની વાણી જ આ સંસારમાં જે વસ્તુ વિદ્યમાન હોય છતાં ચક્ષુથી ન દેખાય, સાંભળીને શ્રમણ એવા વાયુભૂતિ દીક્ષિત થયા. * તેના એકવીસ કારણો છે. તેમાંથી શરીરમાં પ્રવેશ કરતો અને
* * * * નીકળતો આત્મા સત્ છે અને તે પણ તેજસ-કાશ્મણ શરીર સાથે ૯૪, લાવણ્ય સોસાયટી, વાસણા, પાલડી,
છે. અર્થાત્ સૂક્ષ્મ શરીરોથી અશરીરી છે. છતાં જે નથી દેખાતો અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૭. જ તેનું કારણ એ છે તે આત્મા અમૂર્ત છે. માટે એકવીસમા કારણથી મો. નં. ૦૯૯૯૮૩૩૬૯૯૨. * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
૪ થતો નથી.
