________________
૧૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬ સપ્ટેમ્બર, ૨૦૦૮
હું અને
“મેડ કાઉની અને બીજી ‘બર્ડ ફ્લ'ની. જ્યારે એ બીમારીઓની દેતાં. પણ આજ સુધી માંસના નિકાસ અને પશુઓને નિર્દયતાથી ભીતર ઝાંકીએ છીએ અને પરિસ્થિતિનું વિશ્લેષણ કરીએ છીએ કાપવાના સંબંધમાં એવું કોઈ આંદોલન નથી ચાલ્યું. ગાંધીવાદી, ત્યારે જાણવા મળે છે કે વધુમાં વધુ ગાયનું દૂધ પ્રાપ્ત કરવા અને ધાર્મિક નેતા અને સમાજનો બહુ નાનો બુઝુર્ગ વર્ગ આ મોટી સંખ્યામાં મરઘાઓનો વેપાર કરવાની પ્રબળ લાલચે આ આંદોલનમાં જોડાય છે. પણ યુવાનોની દૂર દૂર સુધી ભાળ મળતી પ્રકારની ભયંકર બીમારીઓ પેદા કરી છે.
નથી! એથી ભાવી પેઢી જ્યાં સુધી જાગરૂક નહિ થાય ત્યાં સુધી
••• લોકતાંત્રિક સરકારમાં એનું સમાધાન મળવું મુશ્કેલ છે. આહાર પર આપણે ધર્મના કેટલાયે લપેટાઓ મારીએ પણ વાસ્તવિકતા એ છે કે શાકાહાર સ્વીકારીને અને દીર્ઘ આયુષ્ય બનીને જો હવે પણ આપણા પશુધન પર લોકો પોતાની ચિંતા નહિ પોતાના ધર્મની સેવા કરવી જ આ સદીનો માનવ ધર્મ બનશે. દાખવે તો પછી ભારત ૨૦૨૧માં વિશ્વની મહાશક્તિ બનશે કે
••• કેમ એ કહેવું મુશ્કેલ છે. માંસાહારનાં બે રૂપ છે – એક તો એનું ભક્ષણ કરવું અને બીજું એનો વેપાર કરવો. પોતાના સ્વાદ અથવા તો ઉદરપૂર્તિ ગાંધીએ ચીંધેલા માર્ગ પર ચાલીને જે દેશ આઝાદી હાંસલ માટે એનો ઉપયોગ અત્યંત સીમિત અને અંગત વાત છે પણ કરી અને નિઃશસ્ત્રીકરણને સ્વીકારીને પંચશીલને આત્મસાત જ્યારે એના વેપારનો મામલો આવે છે ત્યારે એવું લાગે છે કે કરવાની યોજના બનાવી. એના નેતાઓને તો પહેલે જ દિવસે દુનિયાના હર યુવાનમાંથી લોહી ટપકી રહ્યું છે! આપણી સામે ન એ ઘોષણા કરી દેવાની હતી કે ભારતની ભૂમિ પર જેટલાં જલચર, કેવળ આપણા રૂપિયા બલકે ડૉલર, પૌંડ, દીનાર, રિયાલ અને થલચર અને નભચર છે એમનાં રક્ષણ કરવામાં આવશે. આપણી યૂરો લોહીથી લથબથ નજર આવે છે !
પ્રાચીન પરંપરા અનુસાર સરકાર જાનવરોનાં માંસનો વેપાર નહિ
• કરે. આઝાદીની લડાઈને સમયે પંડિત જવાહરલાલ નહેરુએ જે જાગરૂકતા બકરી ઈદના અવસર પર બતાવવામાં આવે છે લાહોરમાં સ્થાપિત થનારા કસાઈવાડાનો બરાબર, જામી પડીને તે વર્ષભર કેમ રહેતી નથી? દેશનાં કસાઈવાડાઓમાં દર વર્ષે વિરોધ કર્યો હતો. એમણે કહ્યું હતું કે હું કસાઈખાનાનો વિરોધ લાખો પશુઓની કત્વ કરવામાં આવે છે. એમનું માંસ નિકાસ કરું છું. જ્યાં કાગડાઓ, સમડીઓ અને ગીધ ચક્કર લગાવતા કરીને ભારે ન્યાલ બની જાય છે. એમની વિરુદ્ધ કોઈ સંગઠિત હોય અને જ્યાં કૂતરાઓનાં ઝુંડ હાડકાંઓ ઝાપટતાં હોય તે આંદોલન કેમ નથી ચલાવતું? માંસનો નિકાસ કરવાવાળી મોટી દશ્ય હું બિલકુલ પસંદ કરતો નથી! પશુ આપણા દેશનું ધન છે કંપનીઓ આ પ્રકારના વિરોધની ચિંતા કરતી નથી, કારણ કે કે એના હાસને હું કયારેય સહન નથી કરી શકતો. એને ગભરાવાની જરૂર નથી.
• અંગ્રેજોના સમયમાં મધ્ય પ્રદેશના નગર સાગરમાં એક પહેલી જરૂરિયાત તો ભારતની જનતાને એ વ્યવસાયના કસાઈવાડો ખોલવાની યોજના હતી પણ એની વિરુદ્ધ જ્યારે સંબંધમાં જાગરૂક કરવાની છે – કેટલાં કતલખાનાં રોજ ખુલે જનતાનો મોટો સમુદાય ઊમટ્યો હતો ત્યારે બ્રિટિશ સત્તાધીશોને છે, એમાં કેટલાં લાયસન્સદાર કાયદેસરનાં છે અને કેટલાં પણ ઝૂકવું પડ્યું હતું. ગેર-કાનૂની એની જાણકારી ઘણા ઓછા લોકોને છે. એ કસાઈખાનાંઓમાં હર રોજ કેટલાં જાનવર કાપવામાં આવે છે? આઝાદી પહેલાં જવાહરલાલજીના જે વિચાર હતા તે સત્તા કાપવામાં આવેલાં જાનવરોની નિકાસ શી રીતે થાય છે? માંસ આવતાં જ કોણ જાણે કેમ ક્યાં ગુમ થઈ ગયા? એમણે દેશના વેચવાવાળી કુલ કેટલી કંપની મોટી કંપનીઓ છે? હર વર્ષે તેઓ પ્રધાન મંત્રીના રૂપે ૧૭ વર્ષ નેતૃત્વ કર્યું. પણ પછીનું જે દૃશ્ય છે કેટલું કમાય છે? સરકારની આ સંબંધી શી નીતિ છે અને દેશનાં તે શરીરનાં રૂંવાડાં ઊભાં કરી દેવાવાળું છે. ૧૯૪૭ થી આધુનિક પર્યાવરણ અને દેશની અર્થવ્યવસ્થા પર એનો શું દુષ્યભાવ પડી કતલખાનાંઓની જે શૃંખલા શરૂ થઈ તે આજે પણ શમી નથી. રહ્યો છે?
ભારત સરકારની નજર વિદેશી ચલણ માટે જ્યારે દેશની મૂલ્યવાન
••• વસ્તુઓની તરફ જવા લાગી ત્યારે સૌથી પહેલી નજર ભારતના દેશમાં અસંખ્ય મોરચાઓ નીકળે છે અને પ્રદર્શન આયોજીત પશુધન પર પહોંચી. તત્કાલીન સરકારોને એ પ્રશાસનમાં બેઠેલા કરવામાં આવે છે. અનેક મામલાઓમાં વિરોધી દળ સંસદને ઠપ્પ કસાઈઓએ એક જ ઉપાય સૂઝવ્યો કે માંસનો નિકાસ કરીને કરવા પ્રયાસો કરે છે અને કેટલાય દિવસો સુધી ચાલવા નથી સરકાર કરોડો ડોલર કમાઈ શકે છે. ત્યારથી ન તો સરકારની
