Pathik 1995 Vol 35 Ank 10

Author(s): Nagjibhai K Bhatti and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 6

મહામૂલો વારસો બની શકે એવું માનનારા સદ્ગત રામસિંહજીભાઈએ પોતાની નિવૃત્તિના સમયને એ માટે પ્રવૃત્તિ બનાવી પ્રારંભમાં પોતાની પ્રોવિડન્ટ ફંડની રકમ તથા પેન્સન સંગ્રહાલય બનાવવામાં ખર્ચવા લાગ્યા. સંગ્રહાલયની રચના કરવા “ભારતીય સંસ્કૃતિ ફાઉન્ડેશન સોસાયટી"ની સ્થાપના કરી અને આમ એમનું સ્વમ કૉલેજ રોડ પર સાકર થયું. “ભારતીય સંસ્કૃતિ દર્શન : કચ્છ, સંગ્રહાલય” એનું ઉદ્ધાટન ગુજરાતના કવિવર શ્રી ઉમાશંકરભાઈ જોશીએ કર્યું હતું
-૧૧૧૯૮૦ ના સ્થાપાયેલ આ સંગ્રહાલયમાં અનેક રીતે વિશિષ્ટ એવી ૪૫૦૦ જેટલી વસ્તુઓ અને ૧૫00 જેટલા અલભ્ય ગ્રંથોનો સંગ્રહ પ્રદર્શિત કરવામાં આવ્યો છે. અહીં કલા, સાહિત્ય, હસ્તકલા, ઇતિહાસ, પુરાતત્ત્વવિદ્યા, ભૂશાસ્ત્ર વગેરેના સંગ્રહને ખૂબ જ વ્યવસ્થિત અને આધુનિક ઢબે પ્રદર્શિત કરવામાં આવેલ છે. દેશ-વિદેશના અભ્યાસીઓ માટે એક સરસ કેંન્દ્ર બન્યું છે,
કુમાર” અને એના સદ્દગત તંત્રી બચુભાઈ રાવત દ્વારા એમને ખૂબ જ પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન મળ્યાં છે. “કુમાર” કાર્યાલય દ્વારા જ એમના સર્વપ્રથમ ગ્રંથ “કચ્છનું સંસ્કૃતિદર્શન” પ્રગટ થયું હતું. એમનો આ ગ્રંથ ગુજરાતમાં ખૂબ જ લોકપ્રિય બન્યો અને કચ્છના સંશોધન માટે એ ખૂબ જ અધિકૃત થયો. આ ગ્રંથને ત્રણ એવૉર્ડ મળ્યા, જેમાં ગુજરાત સાહિત્ય સભા-અમદાવાદનો રણજિતરામ સુવર્ણચંદ્રક, સાહિત્ય અકાદમી એવોર્ડ અને દ્વિભાષી મુંબઈ રાજ્યનો એવૉર્ડ. એમનો તાજેતરમાં જ પ્રકાશિત થયેલો બીજો ગ્રંથ “કચ્છ ઍન્ડ રામસંઘ”નું લોકાર્પણ મોરારીબાપુના હસ્તે થયું. -
. આ ગ્રંથની પ્રસ્તાવના સદ્ગત હરીન્દ્ર દવેએ લખી છે. રામસિંહજીભાઈને ગુજરાત સરકારનો ગૌરવ પુરસ્કાર પણ પ્રાપ્ત થયો છે.
ગુજરાતના સર્વપ્રથમ “કચ્છ મ્યુઝિયમ”ની ૧૯૭૮ માં ઊજવાયેલ શતાબ્દી સમિતિના એ અધ્યક્ષ હતા એ વખતે મ્યુઝિયમની પુનઃ રચનામાં એઓએ સક્રિય યોગદાન આપ્યું હતું.
સદૂગત રામસિંહભાઈના નિધનથી ગુજરાતે સંસ્કૃતિનો રખેવાળ ગુમાવ્યો છે, જે ખોટ પુરાવાનું શક્ય
નથી,
એમના યોગદાન સમા “સંગ્રહસ્થાન”ને માત્ર જાળવવાથી જ નહિ, પણ એના વિસ્તાર થકી જ એમણે આવી અંજલિ અર્પી શકાશે. ઠે. ૩, નાગરવંડી, છઠ્ઠી બારી, ભૂજ (કચ્છ)-૩૭૦૦૦૧ (અનુસંધાન પૃષ્ઠ ૮ નું ચાલુ)
૫. સૌરાષ્ટ્રના રત્નાકર(વેરાવળથી દ્વારકા)ના કિનારાના પ્રદેશમાં માતૃશક્તિના અવશેષો બહોળા પ્રમાણમાં મળે છે, જે “શિવપૂજા પહેલી કે શક્તિપૂજા' એવો સહજ પ્રશ્ન ઉઠાવે છે. આ જ રીતે આ વિસ્તારોમાં પ્રાચીન સૂર્યમંદિરોના પણ ઘણા અવશેષો મળ્યા છે. પ્રસિદ્ધ જયોતિર્લિંગ સોમનાથ પણ મૂળ સૂર્યપૂજાનું મહત્ત્વનું કેન્દ્ર હોવાનું પુરાવિદોનું માનવું છે. આ બંને મુદ્દાઓ અંગે પણ પરિષદે માત્ર આ અંગેના નિબંધો લખાવી-વંચાવી ન લેતાં કૈંક નક્કર સંશોધન હાથ ધરવું જોઈએ. આ પૂર્વે નોંધ્યું તેમ વેરાવળથી દ્વારકા વચ્ચેના સાગરને જ “રત્નાકર' કહેવાતો હોવાનો મત પણ સંશોધનનો મુદ્દો બની રહે છે.
૬. સૌરાષ્ટ્રના મધ્યકાલીન આર્થિક રાજકીય ધાર્મિક ને સામાજિક ઇતિહાસનાં પ્રામાણિક સંશોધનઆલેખન અંગે પણ પરિષદે કૈક કરવું જોઈએ.
સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છ ઇતિહાસ પરિષદની ટીકા કરવાનો આ પ્રયાસ નથી, પણ કૈંક અપેક્ષિત રચનાત્મક અભિગમ અપનાવવા અંગે દિશા-નિર્દેશ માત્ર કર્યો છે. અસ્તુ. ઠે. જામકંડોરણા હાઈસ્કૂલ, જામકંડોરણા (જિ, રાજકોટ)-૩૬૦૪૦૫
પથિક + જુલાઈ-૧૯૯૦
૩.