________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
કાઠી સંસ્થાનો (‘સ્ટેટો') :
www.kobatirth.org
દ. શ્રી ભોજવાળા
સૌરાષ્ટ્રમાં ઈ.સ. ઓગણીસસો પાંત્રીસની સાલમાં રાજકીય દૃષ્ટિએ કેવી સ્થિતિ હતી એના નમૂનારૂપ બધાંનું નહિ, પરંતુ માત્ર કાઠી સંસ્થાનો પૂરતું નિર્દેશન કરું છુ, કારણ કે વિસ્તારભયે આપી શકાય એમ નથી. કાઠી સંસ્થાનોમાં ભાષા-ભાગની પ્રથા હતી, (છેલ્લે મોટા કાઠી સંસ્થાનોએ અને ઘણાં ખરાં નાનાં સંસ્થાનાએ, પણ ટિલાત-ફટાયા ધારો દાખલ કરેલો), તેથી સંસ્થાનો નાનાં બની જતાં, જેનો ઈન્ડિયન રૂલિંગ પ્રિન્સીસ' જોવાથી ખ્યાલ આવશે.
(૧) જેતપુર ભાગદારો રાજ્ય (૨) બગસરા ભાગદારો રાજ્ય (૩) કોટડા પીઠા ભાગદારો
(૪) ખાચર સંસ્થાન
(૫) કોટીલા સંસ્થાન
૧૭ ક્ષેત્રફળ
આવક ૧૩,૭૯,૦૦૦
૩
ક્ષેત્રફળ
આવક
૧,૬૦,૦૦૦
૧
ક્ષેત્રફળ
આવક ૧૨,૦૦૦ ૫,૨૮,૦૦૦
૩
ક્ષેત્રફળ
આવક
૧
ક્ષેત્રફળ
આવક
૨૪,૦૦૦
૨૫
૧૦૭૪
૨૧,૦૩,૦૦૦
એમાં પણ જો પ્રજાલક્ષી સારો વહીવટ આપે તો એઓની સત્તા વધારી દેવામાં આવતી હતી.
છેલ્લી પરિસ્થિતિ પ્રમાણે સૂર્યપ્રતાપગઢ અને અનીડા એમ બે સંસ્થાનો બનેલાં, જે ૬.શ્રી પૂંજાવાળાના બે દીકરાઓ વચ્ચે વહેંચણી થતાં ૧૯૩૫ બાદ બલેલાં તેમજ દ.શ્રી રામહરસૂરના સંસ્થાનનો વારસો એમનો નિર્દેશ જતાં દ.શ્રી રામમૂળુને મળેલો.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૯૦ ચો. માઈલ
૦૫૮ ચો.માઈલ
૨૫ ચો.માઈલ
૩૭૮ ચો.માઈલ
૨૩ ચો.માઈલ
એવું પણ બનતું કે રાજા એક જ હોય છતાં એનાં બે સંસ્થાન હોય તેથી અધિકારો પણ જુદા જુદા હોય, એ બીલખાના દ. શ્રી રાવતવાળાની બાબતમાં બનેલું, જે સાથેનું કોષ્ટક જોવાથી જણાશે.
છેલ્લે સાંભળવા મુજબ ડાંગાવદરને ૨૦૦૦ દંડ કરવાની, છ માસની સજા કરવાની અને રૂા. ૫૦૦૦ હજા૨નો દાવો સાંભળવાની સત્તા મળેલી,પરંતુ એ ૧૯૩૫ બાદ બનેલું હોઈ ‘રૂલિંગ પ્રિન્સીસ’માં નથી. સાથેના પત્રક મુજબ નં. ૧,૨,૩,૪,૫,૬,૮,૧૧,૧૨,૧૩,૧૪,૧૫,૧૯,૨૦,૨૧,૨૨ આ જેતપુર ભાગદારો છે અને એઓ દસમી પેઢીએ એક થાય છે તેમજ નં.૭,૯,૧૦ બગસરા ભાગદારો છે અને તેઓ તથા જેતપુર ભાગદારો બારમી પેઢીએ એક થાય છે. કોટડા ભાગદારો અગિયારમી પેઢીએ એક થાય છે.
નં. ૨૩, ૨૪,૨૫ ખાચર સંસ્થાનો હતાં. માત્ર ડેડાણ એક જ કોટીલા સંસ્થાન હતું. થુંબાળા સૌરાષ્ટ્રમાં પાચમાં વર્ગનાં રજવાડાંઓમાં પહેલો દરજ્જો ભોગવતું.
ચૂડા (સોરઠ)- તા. ભેસાણ, - ૩૬૨૦૨૦
પથિક મ જુલાઈ-૧૯૯૭ * ૯
For Private and Personal Use Only
