Book Title: Niyamsara
Author(s): Kundkundacharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 368
________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates नियमसार ३४१ इह हि ज्ञानिनो बंधाभावस्वरूपमुक्तम्। सम्यग्ज्ञानी जीवः क्वचित् कदाचिदपि स्वबुद्धिपूर्वकं वचनं न वक्ति स्वमनःपरिणामपूर्वकमिति यावत्। कुतः ? अमनस्काः केवलिनः इति वचनात्। अत: कारणाज्जीवस्य मनःपरिणतिपूर्वकं वचनं बंधकारणमित्यर्थः, मनःपरिणामपूर्वकं वचनं केवलिनो न भवति; ईहापूर्वं वचनमेव साभिलाषात्मकजीवस्य बंधकारणं भवति, केवलिमुखारविन्दविनिर्गतो दिव्यध्वनिरनीहात्मक: समस्तजनहृदयाह्वादकारणम्; ततः सम्यग्ज्ञानिनो बंधाभाव इति। [तस्मात् ] इसलिये [ ज्ञानिनः ] ज्ञानीको ( केवलज्ञानीको) [ हि] वास्तवमें [बंधः न ] बंधका अभाव है। टीका:-यहाँ वास्तवमें ज्ञानीको ( केवलज्ञानीको ) बंधके अभावका स्वरूप कहा है। सम्यग्ज्ञानी ( केवलज्ञानी) जीव कहीं कभी स्वबुद्धिपूर्वक अर्थात् स्वमन-परिणामपूर्वक वचन नहीं बोलता। क्यों ? 'अमनस्काः केवलिन: (केवली मनरहित है)' ऐसा (शास्त्रका) वचन होनेसे। इस कारणसे (ऐसा समझना कि)-जीवको मनपरिणतिपूर्वक वचन बंधका कारण है ऐसा अर्थ है और मनपरिणतिपूर्वक वचन तो केवलीको होता नहीं है; (तथा) इच्छापूर्वक वचन ही साभिलाषस्वरूप जीवको बंधका कारण है और केवलीके मुखारविंदसे निकली हुई, समस्त जनोंके हृदयको आह्लादके कारणभूत दिव्यध्वनि तो अनिच्छात्मक ( इच्छा-रहित ) होती है; इसलिये सम्यग्ज्ञानीको ( केवलज्ञानीको ) बंधका अभाव है। [अब इन १७३–१७४ वीं गाथाओंकी टीका पूर्ण करते हुए टीकाकार मुनिराज तीन श्लोक कहते हैं:] * साभिलाषस्वरूप = जिसका स्वरूप साभिलाष (इच्छायुक्त) हो ऐसे। Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Loading...

Page Navigation
1 ... 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400