Book Title: Niyamsara
Author(s): Kundkundacharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 370
________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates नियमसार ३४३ ठाणणिसेज्जविहारा ईहापुव्वं ण होइ केवलिणो। तम्हा ण होइ बंधो साक्खटुं मोहणीयस्स।।१७५ ।। स्थाननिषण्णविहारा ईहापूर्वं न भवन्ति केवलिनः। तस्मान्न भवति बंध: साक्षार्थं मोहनीयस्य।। १७५ ।। केवलिभट्टारकस्यामनस्कत्वप्रद्योतनमेतत्। भगवतः परमार्हन्त्यलक्ष्मीविराजमानस्य केवलिन: परमवीतरागसर्वज्ञस्य ईहापूर्वकं न किमपि वर्तनम्; अतः स भगवान् न चेहते मनःप्रवृत्तेरभावात्; अमनस्काः केवलिनः इति वचनाद्वा न तिष्ठति नोपविशति न चेहापूर्वं श्रीविहारादिकं करोति। ततस्तस्य तीर्थकरपरमदेवस्य द्रव्यभावात्मकचतुर्विधबंधो न भवति। स च बंधः पुनः किमर्थं जातः कस्य संबंधश्च ? उन्होंने लोकके विस्तारको सर्वतः छा दिया है। २९१ । गाथा १७५ अन्वयार्थ:-[ केवलिनः ] केवलीको [ स्थाननिषण्णविहाराः ] खड़े रहना, बैठना और विहार [ ईहापूर्वं ] इच्छापूर्वक [ न भवन्ति ] नहीं होता, [ तस्मात् ] इसलिये [ बंधः न भवति] उन्हें बंध नहीं है; [ मोहनीयस्य ] मोहनीयवश जीवको [ साक्षार्थम् ] इंद्रियविषयसहितरूपसे बंध होता है। टीका:-यह, केवलीभट्टारकको मनरहितपनेका प्रकाशन है (अर्थात् यहाँ केवलीभगवानका मनरहितपना दर्शाया है)। अहँतयोग्य परम लक्ष्मीसे विराजमान, परमवीतराग सर्वज्ञ केवलीभगवानको इच्छापूर्वक कोई भी वर्तन नहीं होता; इसलिये वे भगवान (कुछ ) चाहते नहीं हैं, क्योंकि मनप्रवृत्तिका अभाव है; अथवा, वे इच्छापूर्वक खड़े नहीं रहते, बैठते नहीं हैं अथवा श्रीविहारादिक नहीं करते, क्योंकि 'अमनस्काः केवलिन: ( केवली मनरहित हैं)' ऐसा शास्त्रका वचन है। इसलिये उन तीर्थंकर-परमदेवको द्रव्यभावस्वरूप चतुर्विध बंध (प्रकृतिबंध, प्रदेशबंध , स्थितिबंध और अनुभागबंध ) नहीं होता। और, यह बंध (१) किस कारणसे होता है तथा (२) किसे होता है ? अभिलाषयुक्त विहार, आसन, स्थान जिनवरको नहीं । निर्बन्ध इससे, बंध करता मोह-वश साक्षार्थ ही ।।१७५।। Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Loading...

Page Navigation
1 ... 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400