Book Title: Niyamsara
Author(s): Kundkundacharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Digambar Jain Swadhyay Mandir Trust

View full book text
Previous | Next

Page 366
________________ Version 001: remember to check http://www.AtmaDharma.com for updates नियमसार ३३९ सर्वज्ञवीतरागस्य वांछाभावत्वमत्रोक्तम्। भगवानर्हत्परमेष्ठी साद्यनिधनामूर्तातीन्द्रियस्वभावशुद्धसद्भूतव्यवहारेण केवलज्ञानादिशुद्धगुणानामाधारभूतत्वात् विश्वमश्रान्तं जानन्नपि पश्यन्नपि वा मनःप्रवृत्तेरभावादीहापूर्वकं वर्तनं न भवति तस्य केवलिन: परमभट्टारकस्य, तस्मात् स भगवान् केवलज्ञानीति प्रसिद्धः, पुनस्तेन कारणेन स भगवान् अबन्धक इति। तथा चोक्तं श्रीप्रवचनसारे "ण वि परिणमदि ण गेण्हदि उप्पज्जदि णेव तेसु अढेसु। जाणण्णवि ते आदा अबंधगो तेण पण्णत्तो।।'' तथा हि केवलीको [ईहापूर्वं ] इच्छापूर्वक (वर्तन) [ न भवति ] नहीं होता; [ तस्मात् ] इसलिये उन्हें [ केवलज्ञानी] 'केवलज्ञानी' कहा है; [ तेन तु] और इसलिये [ सः अबन्धकः भणितः ] अबंधक कहा है। टीका:-यहाँ सर्वज्ञ वीतरागको वांछाका अभाव होता है ऐसा कहा है। भगवान अहंत परमेष्ठी सादि-अनंत अमूर्त अतींद्रियस्वभाववाले शुद्धसद्भूतव्यवहारसे केवलज्ञानादि शुद्ध गुणोंके आधारभूत होनेके कारण विश्वको निरंतर जानते हुए भी और देखते हुए भी, उन परम भट्टारक केवलीको मनप्रवृत्तिका (मनकी प्रवृत्तिका , भावमनपरिणतिका) अभाव होनेसे इच्छापूर्वक वर्तन नहीं होता; इसलिये वे भगवान 'केवलज्ञानी' रूपसे प्रसिद्ध हैं; और उस कारणसे वे भगवान अबंधक हैं। इसीप्रकार (श्रीमद्भगवत्कुंदकुंदाचार्यदेवप्रणीत) श्री प्रवचनसारमें (५२ वीं गाथा द्वारा) कहा है कि: “[गाथार्थ:-] ( केवलज्ञानी) आत्मा पदार्थोको जानता हुआ भी उन-रूप परिणमित नहीं होता, उन्हें ग्रहण नहीं करता और उन पदार्थोरूपमें उत्पन्न नहीं होता इसलिये उसे अबंधक कहा है।" और ( इस १७२ वी गाथाकी टीका पूर्ण करते हुए टीकाकार मुनिराज श्लोक कहते हैं ): Please inform us of any errors on rajesh@AtmaDharma.com

Loading...

Page Navigation
1 ... 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400