Nirgrantha-2

Author(s): M A Dhaky, Jitendra B Shah
Publisher: Shardaben Chimanbhai Educational Research Centre

Page 296

Vol. II - 1996
कारणवाद
६. म. "शां"., अ. २५. ७. न कालव्यतिरेकेण गर्भकालशुभादिकम् । यत्किञ्चिज्जायते लोके तदसौ कारणं किल ॥-शास्त्रवार्तासमुच्चय, स्त. २, ५३, पृ.
४५. ८. म. "शां"., अ. २८, ३२,३३. ९. काल: पचति भूतानि कालः संहरति प्रजाः । काल: सुप्तेषु जागर्ति कालो हि दुरतिक्रमः ॥-शा. वा. स. स्त. २, ५४, पृ.
४६. द्वादशारं नयचक्रम्, पृ.२१८, काल एव हि भूतानि कालः संहारसम्भवौ। स्वपन्नपि स जागति कालो हि दुरतिक्रमः ॥
द्वा. न. पृ. २१९ १०. किञ्च कालादृते नैव मुद्गपक्तिरपीक्ष्यते । स्थाल्यादिसंनिधानेऽपि ततः कालादसौ मता ॥-शा. वा. स. स्त. २, ५५, पृ.
११. कालाभावे च गर्भादि सर्व स्यादव्यवस्थया ।
परेष्ट हेतु सद्भावमात्रादेव तदुद्भवात् ॥ वही, स्त. २, ५६, पृ. ४६. १२. वैशेषिकदर्शन, २.२.६. १३. तत्त्वार्थाधिगमसूत्र, ५/२२. १४. युगपदयुगपन्नियतार्थवृत्तेः काल एव भवतीति भावितं भवति । इह युगपदवस्थायिनो घटरूपादयो न केचिदपि
वस्तुप्रविभक्तितो युगपवृत्तिप्रख्यानात्मकं कालमन्तरेण । द्वा. न. पृ. २०५. १५. अतो धर्मार्थकाममोक्षाः कालकृता उक्तभावनावत् । तथा ब्राह्मणस्य वसन्तेऽग्न्याधानम्, वणिजां मद्यस्य, ईश्वराणां
क्रीडादीनाम्, निष्क्रमणं कृत्वा यावद्विमोक्षं विमोक्षणस्य कालो यतीनाम् । द्वा. न. पृ. २१०. १६. वही, पृ. २११-२१८. १७. कालः पचति भूतानि कालः संहरति प्रजाः । कालः सुप्तेषु जागति कालो हि दुरतिक्रमः।।
द्वा. न. पृ. २१८. १८. काल एव हि भूतानि कालः संहारसंभवौ । स्वपन्नपि स जागति कालो हि दुरतिक्रमः ॥ वही, पृ. २१९. १९. ननु तैः सर्वैः 'स्वभाव एव भवति' इति भाव्यते । वही, पृ. २१९. २०. कालस्यैव तत्त्वात् कारणकार्यविभागाभावात् सामान्य-विशेषव्यवहाराभाव एवेति चेत, एवमपि स एव स्वभावः ।
पूर्वादिव्यवहारलब्धकालाभावश्चैवम्, अपूर्वादित्वात् नियतिवत् । युगपदयुगपद् घटरुपादीनां व्रीह्यङ्करादीनां च तथा तथा भवनादेव
तु स्वभावोऽभ्युपगतः । वही, पृ. २२१-२२२. २१. वही, पृ. २२१-२२२. २२. वही, पृ. २२१-२२२. २३. वही, पृ. २२१-२२२. २४. कालोऽपि समयादिर्यत् केवलः सोऽपि कारणम् । तत एव ह्यसंभूतेः कस्यचिनोपपद्यते ॥
शा. वा. स. स्तबक २, ७७. २५. यतश्च काले तुल्येऽपि सर्वत्रैव न तत्फलम् । अतो हेत्वन्तरापेक्षं विज्ञेयं तद् विचक्षणैः ॥
वही, स्तबक-२, ७८. पृ. ५२. २६. स्वभावः प्रकृतिरशेषस्य । द्वा. न. पृ. २२०. २७. श्वेता०, १.२. २८. कः कण्टकानां प्रकरोति तैक्ष्ण्यं विचित्रभावं मृगपक्षिणां च ।।
स्वभावतः सर्वमिदं प्रवृत्तं न कामचारोऽस्ति कुतः प्रयत्नः ॥ बुद्धचरित. ५२ २९. षड्दर्शनसमुच्चय पृ. २०. ३०. गोम्मटसार, कर्मकाण्ड. श्लो. ८८३. ३१. म. "शां", २५.१६
Jain Education Intemational