Mitra Battrishi Ek Parishilan

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan

Page 7

કષાયથી રહિતપણે કરાતી યિા : એ પ્રવૃત્તિયોગ છે. એ વખતે અભ્યાદિને કારણે દોષનો ભય ન રહે એ સ્થિરતા છે અને આપણા જેવી જ યોગની પ્રાપ્તિ બીજાને થવી : એ સિદ્ધિ છે. દરેક યોગનાં અડ્ડોના એ રીતે ચાર ભેદ (પ્રકાર) છે. વિસ્તારથી એનું સ્વરૂપ યોગવિંશિકા એક પરિશીલનથી સમજી લેવું.
દેવના કાર્યમાં તેમ જ ગુરુના કાર્ય વગેરેમાં મિત્રાદષ્ટિના યોગીને વ્યાકુળતાસ્વરૂપ ખેદ થતો નથી, ઉપરથી તે તે કાર્ય ઉપસ્થિત થયે છતે તે તે પ્રસંગે તેમને પરિતોષ થાય છે. ખેદ થતો નથી, પરંતુ તે તે કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ જ થાય છે. ભવાભિનંદી જીવોને તે તે વિષયોનો પરિભોગ કરવાથી માથું ભારે થવાદિ દોષો પ્રાપ્ત થવા છતાં જેમ ભોગની પ્રવૃત્તિ ચાલે જ છે તેમ દેવ, ગુરુ અને ધર્મની પ્રવૃત્તિ વખતે તકલીફ પડવા છતાં મિત્રાદષ્ટિના યોગીને તે વખતે ખેદ થતો નથી, પરંતુ પ્રવૃત્તિ ચાલ્યા કરે છે.
અહીં દેવ, ગુરુ વગેરેના કાર્યને છોડીને અન્ય કાર્ય પ્રસ માત્સર્યસ્વરૂપ દ્વેષ થતો નથી. કારણ કે માત્સર્યની શક્તિ સ્વરૂપ બીજ હોવા છતાં અહીં યોગી તત્ત્વને જાણતા હોવાથી માત્સર્યના પરિણામ સ્વરૂપ ભાવાકુરનો ઉદય થતો ન હોવાથી તેવા પ્રકારના દેવ, ગુરુ અને ધર્મને છોડીને બીજાના) કાર્યને આશ્રયીને આ દષ્ટિને પામેલા યોગીને થોડી કરુણાનો અંશ સ્ફરે છે. આશય એ છે કે આ દષ્ટિમાં રહેલા યોગીને ઉપર જણાવ્યા મુજબ દેવ, ગુરુ અને ધર્મના તે તે કાર્ય પ્રત્યે પ્રીતિ હોય છે. આવા વખતે તેનાથી અતિરિક્ત(અદેવકાર્યાદિ) અનુષ્ઠાનનો પ્રસવું આવે તો તે સમજે છે કે એ કાર્ય ક્યાં વિના ચાલે એવું નથી. એ ક્ય