________________
બંધારણની કલમ ૪૮ કહે છે: “ખેતી તથા પશુપાલનને દેશની સરકાર આધુનિક તથા વૈજ્ઞાનિક ઢબે ગોઠવાશે અને ગાયો, વાછરડાં તથા દૂધાળાં અને કઠોર પરિશ્રમી ઢોરોની જાતો સાચવવા-સુધારવા માટે તેમજ તેમની કતલ પ્રતિબંધિત કરવા માટે પગલાં લેવાની ખાસ કાળજી રાખશે.” બંધારણની કલમ ૫૧એ(જી) કહે છે : “દરેક દેશવાસીની એ ફરજ બની રહેશે કે એ વનો, સરોવરો, નદીઓ અને વન્યજીવો સહિતના કુદરતી પર્યાવરણનું રક્ષણ તથા સંવર્ધન કરશે અને જીવતાં પ્રાણીઓ કે તમામ જીવો માટે દયા કેળવશે.”
૫.૦
કતલખાનાં
૫.1
૬૬૩ ૪૧૩ ૪૭ ૩૮૦ ૩૮૭
કર્ણાટક રાજ્ય મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય ઉત્તરપ્રદેશ રાજ્ય રાજસ્થાન રાજ્ય આંધ્રપ્રદેશ રાજ્ય તામિલનાડુ રાજ્ય મધ્યપ્રદેશ રાજ્ય ઓરિસ્સા રાજ્ય બિહાર રાજ્ય પંજાબ રાજય હરિયાણા રાજ્ય કેરળ રાજ્ય ગુજરાત રાજ્ય
૧૮૩ ૧૪૪
હિમાચલ પ્રદેશ રાજ્ય પશ્ચિમ બંગાળ રાજ્ય નાગાલેન્ડ રાજ્ય આસામ રાજ્ય પોંડિચેરી (કે.શા.પ્ર.) અરુણાચલ ગોવા રાજ્ય આંદામાન-નિકોબાર (કે. શા.મ.) દિલ્હી રાજ્ય ચંડિગઢ (કે.શા.પ્ર.) સિક્કિમ રાજ્ય જમ્મુ-કાશ્મીર રાજ્ય
૧૨૭
૪૭
૩૯
૩૮ - ૩૮
મણિપુર, મિઝોરમ, મેઘાલય, દાદરા-નગરહવેલી, લક્ષદ્વીપ આ પ્રદેશો-રાજ્યોમાં એક પણ કતલખાનું નથી. ('ભારતમાં ડેરી ઉદ્યોગ’ એ પત્રિકામાં (૧૯૯૫) પૃ.૩.૨૯ ઉપર આપેલી માહિતી પરથી) -
ભારત રસરકારના પશુ-પાલન તથા ડેરી ઉદ્યોગ વિભાગ પાસેથી કતલખાનાં વિશે વિસ્તૃત યાદી મેળવવા માટે હું એ ક વર્ષથી વધુ સમયથી પ્રયાસ કરું છું પણ આસુધી મને સફળતા મળી નથી.
ભારત સરકારના પશુ-પાલન અને ડેરી ઉદ્યોગ અંગેના ખાતા તરફથી તા. ૨૩-૮-૯૩ ના રોજ બહાર પડેલા પરિપત્ર ક્રમાંક ૧૮-૬૫૯૨-એલડી-૩ની અંદર વીસ ભારતીય માપદંડોનિયમો જાહેર થયેલા છે જે કતલખાનાંને તથા મારાના વ્યાપારને લાગુ પડે છે. આ પરિપત્રનો મહત્ત્વનો અંશ કહે છે - "જ્યાં જ્યાં આવશ્યક સગવડો મોજૂદ નથી ત્યાં એ હકીકત, સ્થાનિક સંસ્થાઓના વડાને જણાવવી જેથી સુધારણા થઈ શકે. આ બાબતમાં જે પ્રતિભાવ/સહકાર નબળો જણાય તો, સ્થાનિક સત્તાવાળાઓને જાણ કરવી કે તેઓ રાજ્ય સરકારને કહે કે તે કાનુની જોગવાઈઓનો અમલ કરી આવી કામગીરી (કતલખાના) બં, કરાવે.'
