Mahavir ka Buniyadi Chintan

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 10

ਬੈਠਕਾਂ ਅਸੈਂਬਲੀ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਕਾਰਵਾਈ ਲਿਖੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨੈ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਫਾਲਤੂ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਅਸੰਬਲੀ ਵਿੱਚ ਮਨਾਹੀ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਮੈਂਬਰ ਵੱਲੋਂ ਗਲਤ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨ ਤੇ ਉਸ ਵਿਰੁੱਧ ਨਿੰਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਨਿਯਮ ਵੀ ਸੀ। ਕਈ ਗਣਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮਿਲਣ ਨਾਲ ਇਕ ਸੰਘ ਬਣਦਾ ਸੀ ਸੰਘ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਹੱਕ ਤੇ ਦਰਜਾ ਬਰਾਬਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਘ ਸਨ ਬੱਜੀ ਅਤੇ ਮੱਲ। ਲਿੱਛਵੀ, ਗਿਆਤ, ਵਿਦੇਹ ਆਦਿ ਅੱਠ ਗਣਰਾਜਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬੱਜੀ ਸੰਘ ਇਕ ਤਾਕਤਵਰ ਸਿੰਘ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੈਸ਼ਾਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪੜੋਸੀ ਰਾਜ ਉਸ ਦਾ ਲੋਹਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਮੱਧ ਜਿਹਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਰਾਜਤੰਤਰ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਪਣੀ ਖੈਰ ਸਮਝਦਾ ਸੀ। | ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਭ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਸਭ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ, ਖੁਦ-ਮੁਖਤਾਰੀ, ਵੰਸ਼ਵਾਦ ਦਾ ਖਾਤਮਾ, ਬੋਲਣ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ, ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਵਿਚ ਸੱਮੁਚੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ, ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਦਖਲ, ਅਪਣੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਸਨਮਾਨ, ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਨੂੰ ਨਾ ਕੇਵਲ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਸੀਮਤ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਸਗੋਂ ਬੱਜੀ ਸੰਘ ਦੇ ਵਡੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚੋਂ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਤੀਰਥੰਕਰ, ਆਦਿਨਾਥ ਰਿਸ਼ਭਦੇਵ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਦੀ ਅਟੁਟ ਅਤੇ ਬੇਹਦ ਵਿਕਸ਼ਤ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੰਗਿਆਈਆਂ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਯੁਗ ਦੇ ਪਰੀਪੇਖ ਨੇ ਵੀ ਕੁਦਰਤੀ ਤੋਰ ਤੇ ਮਹਾਵੀਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਨਿਰਵਾਨ (527 ਈ. ਪੂ.) ਦੇ ਕਈ ਸਾਲ ਤਕ ਵੀ ਗਣਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਬੱਜੀ ਸੰਘ ਦੀ ਇਹ ਨਾ ਜਿਤਨ ਯੋਗ ਹੋਂਦ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਬਿੰਬਸਾਰ ਦਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜੈਨ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਰਾਜਾ ਸ਼੍ਰੇਣਿਕ / ਬਿੰਬਸਾਰ / ਭੰਵਾਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਕੇ 400 ਈ. ਪੂ. ਵਿਚ ਮੱਗਧ ਦੇ ਸਿੰਘਾਸਨ ਨੂੰ ਹਥਿਆਨ ਵਾਲਾ ਅਜਾਤਸ਼ਤਰੂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਗਾਵਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬੱਜੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਮਜੋਰ ਕਰਨ ਦਾ ਰਸਤਾ ਚੁਣਿਆ। ਕਮਜੋਰ ਹੋਇਆ ਬੱਜੀ ਸੰਘ ਬਾਅਦ