Mahavir ka Buniyadi Chintan

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 21

ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਵ ਮਾਤਰ ਦੀ ਹੈ। ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਮਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈ. ਪੂ. ਦੇ ਅਚਾਰਿਆ ਉਮਾਸਵਾਮੀ / ਉਮਾਸਵਾਤੀ ਨੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੀਵਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਉਪਕਾਰ ਨਮਿਤ ਹੈ, ਜਾਹਰ ਹੈ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜਗਾਉਣਾ | ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬਾਹਰਲੇ ਸੰਜੋਗ ਰੂਪ ਕਾਰਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਭ ਦੀ ਅਪਣੀ ਤੈ ਸ਼ੁਦਾ ਭੁਮਿਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਵਿਚਾਰ ਜਿਉ ਅਤੇ ਜਿਉਣ ਦੇਵੋ ਜਿਹੇ ਸਰਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਚੱਲਕੇ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਸਾਡੇ ਲੋਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਲੇ ਦਾ ਹਾਰ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਰ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਥੱਕੀ ਹਾਰੀ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਅਪਣੀ ਹਾਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਅਪਣੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਖਮੀ ਦੇਹ ਅਤੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਟੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਪਹਿਆ ਲੈ ਕੇ ਇਸੇ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ, ਕਾਸ਼ ! ਅਸੀਂ ਪੱਕੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਕਿ ਸੱਚ ਸਾਡੇ ਅਪਣੇ ਅਪਣੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਵੀਰ ਸਿਰਫ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵੀ ਪੈਰੋਕਾਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਹਰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। | ਜੇ ਅਸੀਂ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਲਈ ਨਮਿਤ ਨਾ ਬਣੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਡੀ ਅਪਣੀ ਅੱਧੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਨਾਲ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਾਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਪਣੇ ਲਈ ਉਪਾਦਾਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਲਈ ਨਮਿਤ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਦੁਸਰੇ ਦੇ ਲਈ ਅਸੀਂ ਨਮਿਤ ਨਾ ਬਣਕੇ ਅਪਣਾ ਹੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਅੱਗੇ ਚੱਲਕੇ ਕਬੀਰ ਨੇ ਵੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਖੁਦ ਦੀ ਧੁਲਾਈ ਲਈ, ਸਫਾਈ ਲਈ, ਧੰਦੇ ਵਿੱਚ ਪੈਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਅਸੀਂ ਨਮਿਤ ਨਾ ਬਣੇ ਤਾਂ ਦੂਸਰੇ ਦਾ ਕਿ ਬਿਗੜੇਗਾ ? ਖਾਸ ਕੁਝ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਨਮਿਤ ਨਹੀਂ ਬਣਾਂਗੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਬਣੇਗਾ? ਉੱਨਤੀ ਦੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨ ਦੇ ਲਈ ਸੰਕਲਪ ਭਰਿਆ ਉਪਾਦਾਨ ਸੱਤਾ ਦੇ ਨਮਿਤ ਨੂੰ, ਸਹਾਇਕ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਹਾਲਤਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਉੱਨਤੀ ਦੇ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣਾ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਕਿਹਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣਾ ਹੈ ਮੈਂ ਨਮਿਤ ਨਹੀਂ ਬਣਾਗਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਬਣੇਗਾ। ਦਰਅਸਲ ਅੱਜ ਵੀ ਜਦ ਕਿਸੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਾਚਿਸ, ਤਲਾਸਦਾ ਹੋਇਆ
13