________________
[ ૧૭ ] ઋષભદાસ કવિ આદિએ પૂ. મહોશ્રી ધર્મસાગરજી ગણિને, તેમના સાહિત્યને, તેમના શિષ્યસમુદાયને નિંદવામાં, હલકો પાડવામાં, અછતા દોષારોપણ કરવામાં મહત્વનો ભાગ ભજવેલ છે એમ આ અનુપૂર્તિના વાચનથી સમજી શકાશે.
કાશીવાળા પૂ.આ.શ્રી વિજયધર્મસૂરિજી મ.ના સમુદાયના ઈતિહાસજ્ઞ પૂ. મુનિરાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજે ૧૭મી સદીના કવિ દર્શન વિજયજીએ જે એકલા જૂઠાણાંઓથી અને સાગર પ્રતિના ષથી ભરપૂર એવો “વિજયતિલકસૂરિરાસ' નામે રાસ બનાવ્યો હતો. તેના નિરીક્ષણ' એવા શીર્ષતળે જે ૩૫ પેજ લખ્યા છે તેમાં પૃ.૪ ઉપર તેઓશ્રી લખે છે કે
આ પ્રસંગે એક બાબતનો ખુલાસો કરવો જરૂરનો છે. અને તે એ કે–રાસમાં વર્ણવેલા વિષયોના વિવેચનમાં કેટલેક સ્થળે અતિશયોક્તિ અને કેટલેક સ્થળે અસંભવિત વાતોનું પણ સંભવિતપણું અને તે ઉપરાંત તમામ પ્રસંગોમાં એક જ પક્ષનો–વિજયપક્ષનો જ વિજય બતાવી સાગરપક્ષને નિંદવામાં આવેલ છે. એનું કારણ માત્ર એટલું જ છે કે રાસકાર પોતે તે પક્ષના (વિજયપક્ષના) હતા. અને એ તો દેખીતું જ છે કે–એક પક્ષકાર પોતે જ્યારે કોઈપણ તકરારી વિષયનું વર્ણન લખે, ત્યારે તે પોતાના પક્ષનો વિજય પ્રત્યેક પ્રસંગમાં બતાવે એમાં કાંઈ નવાઈ નથી. એક તટસ્થ લેખક પાસેથી જે સત્ય આપણે મેળવી શકીએ, તે એક પક્ષકાર પાસેથી ન જ મેળવી શકીએ! અને કુદરતી નિયમ પ્રમાણે તેનું કર્તવ્ય સંતવ્ય જ ગણવું જોઈએ. હા, જેઓ તે સમયના ઇતિહાસમાંથી–જે વર્ણનોમાંથી સત્ય તારવી કાઢવાની જિજ્ઞાસા ધરાવતા હોય તેમની ફરજ છે કેહેમણે બન્ને પક્ષકારો તરફથી લખાએલાં પુસ્તકો અને મળતાં સાધનો પ્રાપ્ત કરી યથાતથ્ય હકીકત મેળવવા અથવા ચોકખો ઈતિહાસ તારવી કાઢવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ.'
ઈતિહાસણ મુનિશ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજના આ વચનોને ધ્યાનમાં રાખવા પૂર્વક મારા તારક ગુરૂદેવ પૂ. શાસનકંટકોદ્ધારક હંસસાગર સૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રીએ સાગરપક્ષ તથા વિજયપક્ષના મુનિઓના રચેલાં પુસ્તકો અને તે સમયના પ્રાપ્ત ઈતિહાસનું તટસ્થષ્ટિએ અવલોકન કરવાપૂર્વક વિક્રમ સંવત ૨૦૩૧ની સાલમાં “પ્રાચીન-અર્વાચીન ઈતિહાસોની સમીક્ષા” નામનો મહાકાય ગ્રંથ છપાવીને જૈન સમાજને વિક્રમની સત્તરમી શતાબ્દિ અંગેનો સત્ય ઈતિહાસ પીરસ્યો હતો. જેમાંના એકપણ વિષયને આજ સુધીના વિદ્વાનોએ ખોટો ગણાવેલ નથી.
આમ છતાં ખેદની વાત છે કે આજના યુગમાં વર્તતો જૈનસમાજ, જાણવાની જિજ્ઞાસાવાળો હોવા છતાં “સત્ય” શું છે અને અસત્ય શું છે?' તેનાં ઉંડાણમાં ઉતર્યા સિવાય ઉપલકદ્રષ્ટિએ જ લેખો, નિબંધો, ઈતિહાસો અને પુતકોને તપાસતો હોય છે, તેવી સ્થિતિમાં આ ભગીરથ ગ્રંથનું સાંગોપાંગ વાંચન કરી સત્ય વસ્તુપરિસ્થિતિનો જાણકાર બને જ ક્યાંથી? તેથી કરીને આ લઘુ અનુપૂર્તિ દ્વારા વિક્રમની સત્તરમી શતાબ્દિનું કલુષિત વાતાવરણ કેવા પ્રકારનું હતું તેની જૈન જગતને પીછાણ કરાવવા : પૂરતો જ આ પ્રયાસ આદરેલ છે.
