Karikavali Muktavali Vivaran Part 03

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 9

द्वीन्द्रियेति । चक्षुषा त्वचाऽपि ग्रहणयोग्यत्वात् । बाह्येति । रूपादीनां વધુણાતિપ્રાઈસ્વીત્ IIBરા
विभूनामिति । बुद्धिसुखदुःखेच्छाद्वेषप्रयत्नधर्माधर्मभावनाशब्दा इत्यर्थः । कारणगुणेन कार्ये ये गुणा उत्पाद्यन्ते ते कारणगुणपूर्वका रूपादयो वक्ष्यन्ते, बुद्ध्यादयस्तु न तादृशाः, आत्मादेः कारणाभावात् . I/૧૪
- વિવરણ - મૂર્ત દ્રવ્યોના ગુણોને જણાવે છે - “i :...", ઇત્યાદિકારિકાથી. ત્યાં “વેT' પદથી સ્થિતિસ્થાપકનો પણ સંગ્રહ કરી લેવો. રૂપ, રસ, સ્પર્શ, ગંધ, પરત્વ, અપરત્વ, : દ્રવત્વ, ગુરુત્વ, સ્નેહ, વેગ અને સ્થિતિસ્થાપક આટલા મૂર્ત ગુણો છે. અર્થા અમૂર્ત દ્રવ્યોના એ ગુણો નથી. આથી સ્પષ્ટ છે કે ઉપર જણાવેલા રૂપાદિ ગુણોનું મૂત્તવૃત્તિશુળત્વ' સામ્ય છે. જેથી મૂર્તવૃત્તિગુણત્વ સંખ્યાદિમાં હોવા છતાં સંખ્યાદિ ગુણોનું મૂર્તવૃત્તિગુણો તરીકે ગ્રંથકારે કથન નથી કર્યું. અન્યથા તાદશ અકથનથી ગ્રંથકારની ન્યૂનતાનો પ્રસંગ થશે. તાદશ અમૂર્તાવૃત્તિ ગુણોનું લક્ષણ તાન્યાખ્યત્વે અર્થાત્ પાચિતત્વ છે. આવી જ રીતે ધર્મ અધર્મ, ભાવના, બુદ્ધિ, સુખ, દુઃખ, ઈચ્છા, દ્વેષ, પ્રયત્ન, અને શબ્દ આ દશ ગુણોનું સાધમ્મ મમૂર્વગુત્વ અર્થા 'મૂત્તવૃત્તિગુણત્વ' છે. જેનું લક્ષણ ધર્માવિશાન્યતમત્વ છે. સંખ્યા, પરિમાણ, પૃથફત્વ, સંયોગ અને વિભાગ આ પાંચ ગુણોનું સામ્ય ‘પૂર્ણામૂર્તવૃત્તિત્વ' છે. ૮૬-૮૭-૮૮ાા
સંયોગ વિભાગ દ્વિત્વાદિસંખ્યા અને તેની જેમ “પટી ૬પટૌ પૃથ' ઇત્યાદિ પ્રતીતિસિદ્ધ દ્વિપૃથકત્વાદિ (દ્વયાદિવૃત્તિપૃથકત્વ) ગુણોનું ‘નેકાશ્રિતત્વે' અર્થાત્ “ મન્નસહયવિશિષ્ટવૃત્તિળત્વ સાધર્યું છે અને એ