________________
દોષાભાવમાં જ પ્રમીયકારણતા માનવાનો અને ગુણને અન્યથાસિદ્ધ માનવાનો આગ્રહ હોય તો ‘‘અપ્રમાની પ્રત્યે ગુણાભાવ જ કારણ છે અને દોષ અન્યથાસિદ્ધ છે.'' આ પ્રમાણે પણ સારી રીતે કહી શકાય છે.
અપ્રમાની પ્રત્યે ઉપર જણાવ્યા મુજબ દોષો કારણ છે. ત્યાં દોષો કયા છે? આ પ્રમાણેની આકાંક્ષામાં દોષોનું નિરૂપણ કરે છે - મૂલમાં પિત્તવ્રતાદ્રિપો... ઇત્યાદિ ગ્રંથથી. ક્યારેક શંખાદિમાં જે પીતાદિનો ભ્રમ થાય છે, તેમાં પિત્ત કારણ છે. કવચિત્ ચંદ્રાદિમાં સ્વ૯૫પરિમાણનો ભ્રમ થાય છે, તેમાં દૂર–ાત્મકદોષ કારણ છે; અને કવચિત્ વાંસમાં સર્પનો ભ્રમ થાય છે, તેમાં મંડૂકવસાન્જન (દેડકાની ચરબીનું અંજન) કારણ છે. આ રીતે પિત્તાદિ અનનુગત દોષો ભ્રમમાં કારણ છે. '૧૩ના
રિવિની ! प्रत्यक्षे विशेष्येण विशेषणवता समम् । . सन्निकर्षो गुणस्तु स्यात् अथ त्वनुमितौ पुनः ॥१३२॥ पक्षे साध्यविशिष्टे तु परामर्शो गुणो भवेत् । शक्ये सादृश्यबुद्धिस्तु भवेदुपमितौ गुणः ॥१३३।। शाब्दबोधे योग्यतायास्तात्पर्यस्याऽथ वा प्रमा । गुणः स्यात्; भ्रमभिन्नं तु ज्ञानमत्रोच्यते प्रमा ॥१३४।। अथ वा तत्प्रकारं यज्ज्ञानं तद्वद्विशेष्यकम् । तत्प्रमा; न प्रमा नाऽपि भ्रमः स्यान्निर्विकल्पकम् ॥१३५।। प्रकारतादिशून्यं हि सम्बन्धानवगाहि तत् ।
| મુવિની | .. अथ के गुणा इत्याकाङ्क्षायां प्रत्यक्षादौ क्रमेण गुणान् दर्शयति
૭૩
