________________
છે. “વિષય જ્ઞાનનળેછવિષયત્વ' આ પ્રમાણે પુરુષાર્થનું લક્ષણ છે. યદ્યપિ સ્વવિષયકષ્ટસાધનતાજ્ઞાન જન્મેચ્છાવિષયત્વ તો સુખાદિના ઉપાયમાં હોવાથી તેમાં અતિવ્યાપ્તિ આવે છે. પરંતુ ઉક્તલક્ષણનું તાત્પર્ય ‘ડુતો છીનવીનેચ્છવિષયત્વ' હોવાથી સુખેચ્છાધીનેચ્છાના વિષય ઉપાયમાં અતિવ્યાપ્તિ નહીં આવે. ઉપામેચ્છાની પ્રત્યે ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન કારણ છે. I૧૪૬
વિકીર્ષેતિ-વૃતિસધ્યત્વ... ઇત્યાદિ - આશય એ છે કે, કૃતિસાધ્યત્વ પ્રકારકકૃતિસાધ્યવિષયક જે ઇચ્છા છે, તેને ‘ચિકષ' કહેવાય છે. “ ત્યાં સાધયામિ' ઈત્યાદાકારક અનુભવથી ચિકીષ ગમ્ય છે. ચિકીર્ષાની પ્રત્યે કૃતિસાધ્યતાનું અને ઈષ્ટસાધનતાનું જ્ઞાન કારણ છે. ચિકીર્ષાની પ્રત્યે કૃતિસાધ્યતાનું જ્ઞાન કારણ હોવાથી વૃષ્ટિ વગેરેમાં તાદશકૃતિસાધ્યત્વનું જ્ઞાન ન હોવાથી વૃદ્યાદિમાં ચિકર્ષા થતી નથી. અન્યથા ઈષ્ટસાધનતાના જ્ઞાનમાત્રથી જ ચિકીર્ષાની ઉત્પત્તિ માનીએ તો વૃદ્યાદિમાં પણ ચિકીર્ષાનો પ્રસંગ આવશે. ચિકીર્ષાની પ્રત્યે ઈષ્ટસાધન તાજ્ઞાનને કારણ ન માનીએ તો જલતાડનાદિમાં નિષ્ફલત્વનું જ્ઞાન હોય તો પણ ચિકીર્ષાનો પ્રસંગ આવશે - એ સમજી શકાય છે. ||૧૪ના
- વારિવાવની | बलवद्विष्टहेतुत्वमतिः स्यात्प्रतिबन्धिका । તહેતુત્વવુ9તુ હેતુત્વ કાર્યાન્મિતે ૨૪૮
મુlવતી ! बलवदिति-बलवद्विष्टसाधनताज्ञानं तत्र प्रतिबन्धकमतो मधुविषसम्पृक्तानभोजने न चिकीर्षा । बलवद्वेषः प्रतिबन्धक इत्यन्ये । . तदहेतुत्वेति । बलवदनिष्टाजनकत्वज्ञानं तत्र कारणमित्यर्थः । (कृतिसाध्यताज्ञानादिमतो बलवदनिष्टसाधनताज्ञानशून्यस्य बलवद
૧૧૧
