________________
આ ગ્રંથથી. ચિત્રરૂપ અને ચિત્રસ્પર્શની જેમ ચિત્રરસાદિને પણ માનવા પડશે' આ પ્રમાણે નહીં કહેવું જોઈએ. કારણ કે રૂપાદિની જેમ રસાદિને પણ વ્યાપ્યવૃત્તિ જ મનાય છે, અવ્યાખ્યવૃત્તિ નહીં. પરન્તુ નાના જાતીયરસવદવયવોથી આરબ્ધ અવયવીમાં કોઈ પણ રસ ઉત્પન્ન ન થાય તો પણ કોઈ દોષ નથી. દ્રવ્યપ્રત્યક્ષમાં રસાદિ કારણ ન હોવાથી નીરસાદિ અવયવીના પ્રત્યક્ષત્વાભાવનો પ્રસંગ આવે; એ શક્ય નથી. નીરસ અવયવી સ્થળે રસનેન્દ્રિયથી અવયવના જ રસનું ગ્રહણ થાય છે.
નવ્યાતુ.. ઇત્યાદિ - આશય એ છે કે નાનાજાતીય રૂપવદવયવોથી આરબ્ધ ઘટાદિ અવયવીમાં, તે તે અવયવોના રૂપથી અવ્યાપ્યવૃત્તિ જ નાના રૂપો ઉત્પન્ન થાય છે. અન્યથા નીલાદિને પીતાદિની પ્રત્યે ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રતિબંધક માનવામાં ગૌરવ થશે. યદ્યપિ તાદશપ્રતિબધ્યપ્રતિબંધકભાવ ન માનીએ તો, નાનાજાતીયરૂપવદવયવોથી આરબ્ધ અવયવીમાં, ભિન્નજાતીયરૂપવદવયવાવચ્છેદન ભિન્ન જાતીયરૂપની ઉત્પત્તિનું નિવારણ કરવા મવચ્છતીસગ્વધેન નિતાદ્યુત્પત્તિ પ્રતિ સમવાયેન નીતાવિ રણમ્ આ પ્રમાણે કાર્યકારણભાવ માનવો પડશે. તેથી એકાદશ કાર્યકારણભાવ માનવો કે પીતાદિની પ્રત્યે ઉક્ત રીતે નીલાદિને પ્રતિબંધક માનવા” એમાં કોઈ વિનિગમક ન હોવાથી પ્રતિબધ્યપ્રતિબંધકભાવની કલ્પનાના ગૌરવના ભયથી તાદશાવયવીમાં નાનાજાતીય અવ્યાપ્યવૃત્તિરૂપોની ઉત્પત્તિ માનવાનું યોગ્ય નથી. પરંતુ “નીલવૃષભ'ના સ્વરૂપને વર્ણવતાં ‘તોહિતો થતું...' ઇત્યાદિ શાસ્ત્રથી અવયવીમાં (નાનાજાતીયરૂપવ અવયવોથી આરબ્ધમાં) અવ્યાખવૃત્તિ એવા રૂપને જણાવ્યું છે. તદનુસારે રૂપને અવ્યાપ્યવૃત્તિ મનાય છે. અન્યથા એ શાસ્ત્ર ઉપપન્ન નહીં થાય. આ રીતે નાનાજાતીયરૂપવદવયવીથી
૨૩
