________________
કમનસીબ માનવનીતપાસ માટે આદેશ ક્રમાળ્યે,
આજથી ૨૫૦૦ વર્ષ પહેલાં ખની ગયેલે આ ઐતિહાસિક પ્રસંગ ભારતના ભૂતકાલીન ગૌરવને તથા રાજા-પ્રજા વચ્ચેના મધુર સ્નેહનાં સુખદ સંસ્મરણા કરાવી જાય છે.
:
અધિકાર વિનાનું ન ખપે ! અધિકાર કે હક્કના ઘમંડ આજે ખૂબ જ
ફાલી-ફૂલી રહ્યો છે, પાતાની પુણ્યાઇ કે
ભાગ્યના ખલ વિના કેવલ જ્યાં ત્યાં હક્ક તથા અધિકારની મારામારી કરનારા માનવે સંસારમાં જ્યાં જૂએ ત્યાં અશાંતિના દાવાનલ સળગાવી
જાય છે, નશીબ હાય કોડીયા જેવુ, છતાં બુદ્ધિ, હાંશિયારી કે આવડતના ખાટા ફાંકામાં અધિકાર કે હક્કના નામે અધુ હોઇયા કરવા ચેામેર કાવાદાવા અજમાવતા સ્વાર્થ સાધુ પામર પ્રાણીઓ આજે સર્વત્ર દૃષ્ટિગોચર થઇ રહ્યા છે.
'
ખટપટ, કાવાદાવા, છલ, પ્રપંચ, વિશ્વાસઘાત, ઇત્યાદિ કારમા પાપે કરવા છતાં જ્યારે આવા માનવાને પેાતાની પુણ્યાઇ એછી હાવાના કારણે નાશીપાસ થઈને માથે હાથ ટેકવી દીનવદને બેઠા-બેઠા અનેકાને ગાળા વરસાવતા જોઇએ છીએ, ત્યારે ખરેખર મેહ અને અજ્ઞાનના એ કરૂણ નાટકને માટે હૈયું વ્યથા
વ્યાપ્ત બને છે.
આવા પ્રસંગેામાં અધિકાર હોવા છતાં, પેાતાની વસ્તુના હક્ક ત્યજી ઇ, સ્વાત્યાગ દ્વારા જીવનને અજવાલી જનારા દારચરિત ભાગ્યશાલી આત્માનાં હૃદયની સાધુતા માટે ખૂબ જ સદ્ભાવ જાગે છે, અને થાય છે કે, આજે માનવ ભલે વિજ્ઞાન, યંત્ર કે ભૌતિક સાધનામાં પ્રગતિ સાધનારા બન્યા હશે? પણ
હું
: ક્લ્યાણ ડીસેમ્બર ૧૯૫૬ : ૬૯૯ :
આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિનાં મંગલતેજ તેનાં જીવનમાંથી એસરી રહ્યાં છે આવા સ્વાત્યાગની તેજસ્વી ષ્ટિના આત્માના એક પ્રેરક પ્રસંગ ઈતિહાસના પાને આલેખાયેલા મળે છે. જે આજે પણ
મેધક તથા જીવનની ઉન્નતિમાં પ્રેરક અને તેવે છે.
ધન્યકુમાર જ્યારે પોતાની જન્મભૂમિ પ્રતિછાનપુરને ત્યજીને ભાગ્ય અજમાવવા નીકળી પડયા.
તે અવસરની આ વાત છે, પ્રતિષ્ઠાનપુરના રાજા જિતશત્રુએ ધન્યકુમારના ભાગ્યખલથી તેની સચ્ચાઇ, ખાનદાની તથા સજ્જનતાના કારણે ખૂબ જ સન્માન આપ્યું. ધન્યની પ્રતિષ્ઠા અને
ગૌરવ વધતાં ચાલ્યાં. સ`પત્તિના ઢગલા એના આંગણે થવા માંડયા. પણ પોતાના ત્રણે મેટા ભાઇઓને પોતાના કારણે ખેદ તથા ઉદ્વેગ થાય છે, અને કુટુંબમાં કલહ વધતા જાય છે, એ જાણ્યા પછી ધન્યકુમારે એ સ`પત્તિ, વૈભવ અને અમાપ અશ્વને તૃણુની જેમ ત્યજીને માલવદેશ માજી પ્રયાણ કર્યું.
A
ઋધ્ધિ-સમૃધ્ધિથી ભરેલા ઘરને રાતના સમયે કાઇ ન જાણે તે રીતે ત્યજીને એકાકી ચાલ્યા જતા ધન્યકુમારે પહેરેલા કપડા સિવાય સાથે કાંઇ જ રાખ્યું નથી. માલવદેશના સિમાડે એક ન્હાના ગામની નજીક ધન્યકુમાર મધ્યાહન સમયે પહોંચ્યા. માર્ગીના પરિશ્રમ, ગરમીની ઋતુ, અને કાંઇ જ ખાધેલું નહિ હોવાથી શરીર ખૂબ જ થાકી ગયું છે. માર્ગ ઉપર એક ઘટાદાર ઝાડ છે, તેની છાયામાં નવકારમંત્રનું સ્મરણ કરીને ધન્યકુમારે લંબાવ્યું,
રમાં
માર્ગ પરના એ વડલાની ખાજુના ખેતએક ખેડૂત પોતાના ખેતરમાં હળ હંકારી રહ્યો છે, મધ્યાહન થતાં એ ભીમા ખેડુતની સ્ત્રી પાતાના પતિના માટે ભાત
