________________
લીધા, પછી સારાયે જૈન સમાજના પ્રેમ જીતી લીધે અને છેવટે ભારતવષઁના લાખા લેાકેાના પ્રેમ જીતી લઈ વિશ્વવત્સલ મહાત્માની ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરી.
માતાપિતાની સ્નેહભરી શીળી છાયામાં પ્રેમચંદના ઉછેર થવા લાગ્યા. ઉપમાથી કહીએ તે તે ખીજના ચંદ્રમાની જેમ વૃદ્ધિ પામવા લાગ્યા. પરંતુ એવામાં કાલદેવના ક્રૂર પુજો તેના પિતા પર પડયો અને વિષમ પરિસ્થિતિ ઊભી થવા પામી. પરંતુ માતા ધર્મ પરાયણ હતા અને ગમે તેવા વિષમ સાગામાં પણ મનને સ્થિર રાખી પેાતાનું કર્તવ્ય અજાવવાની તાલીમ પામેલા હતા, એટલે તેમણે પરિસ્થિતિ સભાળી લીધી અને માતા તથા પિતા બંનેનું કન્ય અદા કર્યું.
આજીમગજની સ્થાનિક શાળામાં પ્રાથમિક શિક્ષણ લીધા પછી તેઓ કલકત્તા ગયા અને ત્યાં માથુ નિર્માલકુમાર નવલખાના કુટુંબમાં રહેવા લાગ્યા કે જે કુટુંબ તેના ધર્માંપ્રેમ, ઔદાય તથા સ`સ્કારી વાતાવરણ માટે જાણીતું હતું. ‘સંગ તેવા ર્ગ ' એ ન્યાયે પ્રેમચક્રને અહીથી ઘણી સંસ્કારસામગ્રી સાંપડી.
અહી રહેતા અશ્વિની બાપુ નામના એક બંગાલી મહાશયના પરિચય થયા. તેણે પ્રેમચંદને સ્વામી વિવેકાનદના સાહિત્યના અનેરા રસ લગાડ્યો. એ સાહિત્યનું અધ્યયન કરતાં પ્રેમચંદને થયું કે હું પણ તેમના જેવા એક મહાન યાગી—સન્યાસી–સાધુ કેમ ન થાઉં ?
