________________
આ રીતે ધન દાટવા માટે વારંવાર ખાડો ખોદતા જોઈ અનુપમાએ કહ્યું - અગર આમ જ ધનને નીચે દાટશો તો આપણને નીચે દુર્ગતિમાં જવું પડશે અને જો ધનને ઉપર લગાવવામાં આવે તો આપણને પણ ઉપર સદ્ગતિમાં જગ્યા મળશે. વસ્તુપાલે કહ્યું, ભાભી ! હું આપનું તાત્પર્ય સમજ્યો નહીં. આપ શું કહેવા માંગો છો ? ધનને ઉપર ક્યાં લગાડવામાં આવે ? અનુપમાએ કહ્યું - યાદ કરો તમારા ભાઈને આપેલી પ્રતિજ્ઞાને. એટલે કે આ ધનથી આબુ પર વિશાળ મંદિર બનાવવામાં આવે. અનુપમાની વાત સાંભળી વસ્તુપાળ – તેજપાળે આબુ પર મંદિર બનાવવાનું કાર્ય શરૂ કરાવ્યું. તે સમયે અત્યાધિક ઠંડી હોવાથી કારીગરોના હાથ એકદમ ઠંડા થઈ જતા હતા. એટલે વસ્તુપાલે સગડીઓની વ્યવસ્થા કરી. શિલ્પકાર શોભનરાજે તેના ૧૫૦૦ કારીગરોને કામ પર લગાડ્યા. પ્રત્યેક કારીગરની પાછળ એક આદમી સેવા કરવા માટે અને એક આદમી દીપક પકડી ઊભો રહે, એવી વ્યવસ્થા કરવામાં આવી. ત્રણ વર્ષ સુધી રાત-દિવસ સતત કામ ચાલ્યુ. જોતજોતામાં મંદિરનું કાર્ય પૂર્ણ થઈ ગયું. વસ્તુપાલ-તેજપાલે મંદિરનું કાર્ય જોઈ કારીગરોને કહ્યું – “મંદિરમાં જે નકશીકામ કરી છે એમાં જેટલું સંગમરમરનું ચૂર્ણ નિકળશે તેટલા વજના જેટલી ચાંદી તોલીને આપવામાં આવશે.’’ આ ઘોષણા થતા જ જોરદાર હથોડીઓનો અવાજ ગુંજવા લાગ્યો. ટૂંક સમયમાં કાર્ય પૂર્ણ થઈ ગયું. બંને ભાઈઓએ ઘોષણાનુસાર કારીગરોને ચૂર્ણના વજન જેટલી ચાંદી ઈનામમાં આપી.
પુનઃ નિરીક્ષણ કરવા પર બંને ભાઈઓએ વિચાર્યું એમાંથી હજી પણ નિકળી શકે છે. એટલે એમણે ફરીથી કારીગરોને કહ્યું - ‘હવે આ નકશીકામ માંથી જેટલું ચૂર્ણ નીકળશે તેટલા વજનનું સોનું તોલીને આપવામાં આવશે.” કારીગરોએ નકશીકામ મને હજી બારીક કરવાનું કાર્ય શરૂ કર્યું.
કાર્ય પૂર્ણ થયા બાદ ઘોષણાનુસાર ઈનામ આપવામાં આવ્યું તથા પુનઃ ઘોષણા કરી – “હવે આ નકશીકામ જેટલું ચૂર્ણ નીકળશે તેટલા વજનના મોતી તોલીને આપવામાં આવશે.” કારીગર પુનઃ લગન અને મહેનતથી કાર્યમાં લાગી ગયા.
કાર્ય પૂર્ણ થવા પર બંને ભાઈઓએ ઘોષણાનુસાર ઈનામ આપ્યું તથા ફરી કહ્યું – “આનાથી પણ બારીક નકશીકામ કરશો તો જેટલું ચૂર્ણ નીકાળશો તેના અનુસાર આપને રત્ન તોલીને આપવામાં
આવશે.’
ત્યારે કારીગરોએ કહ્યું – “શેઠજી અગર આપ હવે રત્ન તો શું રત્નની માળા પણ આપી દો તો પણ અમે આ નકશીકામ માંથી કંઈ નહીં નિકાળી શકીએ.” આ રીતે તે સમયમાં કુલ ૧૨ કરોડ ૫૩ લાખ સોના મોહ૨ વ્યય કરી વસ્તુપાલ - તેજપાલે અતિ ઉલ્લાસની સાથે ભવ્ય મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું. મોટા ભાઈની સ્મૃતિમાં મંદિરનું નામ રાખવામાં આવ્યું ‘લુણિગ વસહી’. આજે સાત સો વર્ષ વીતી ગયા બાદ પણ તે જિનાલય મજબૂતાઈથી ઊભું છે. જેની શિલ્પ કલાકૃતિની ભવ્યતાની મિસાલ દુનિયામાં નહીં મળે. એની આગળ તો અજંતા-ઈલો૨ા અને કોણાર્કની શિલ્પ કલાકૃતિઓને
3
