Jain_Satyaprakash 1948 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 4

૨૪૨ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૩ બાકીની જે પ્રતિઓ છે તે પિકી વારના ભંડારની પ્રતિની ભાષા અને લિપિ જોતાં એમ લાગે છે કે એ પ્રતિ સેનમા સિકાના અંતમાં અગર સત્તરમા સૈકાની શરૂઆતમાં લખાયેલી હોવી જોઈએ. જે પ્રતિ શ્રી મુક્તિવિજયજી મહારાજના ભંડારની છે તેની લિપિં જોતા સત્તરમા સિકાના ઉત્તરાદ્ધમાં લખાયેલી હશે. અને બીજી બે પ્રતિઓ ૧૦મા સિકાના ઉત્તરાર્ધમાં અગર ૧૯મા સૈકાની શરૂઆતમાં લખાયેલી હોય એમ તેની લિપિ અને ભાષા ઉપરથી અનુમાન થાય છે. જે પ્રતિ સં. ૧૫૭૩માં લખાયેલી છે, તે પ્રતિ આ કૃતિના રચના સંવત પછી ૧૧મે વર્ષે લખાયેલી છે. કારણ કૃતિની રચના સંવત ૧૫૬૨ની છે. આ પ્રતિને મુખ્ય રાખીને મેં પ્રસ્તુત કૃતિનું સંપાદન કર્યું છે.
ગાથા પ્રમાણ, પાઠાંતર–યે પ્રતિમાં ગાથાઓનું પ્રમાણ ઓછાવત્તા રૂપે મળે છે. સં. ૧૫૭૩ વાળી પ્રતિમાં, વરના ઉપાશ્રયવાળી પ્રતિમાં, શ્રી મૂલચંદજી મહારાજના ભંડારની પ્રતિમાં, અને મુનિ શ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજના સંગ્રહવાળી પ્રતિમાં ૪૭ ગાથાઓ છે. ત્યારે પ્રવર્તકજી મહારાજના ભંડારની બે પ્રતમાં અનુક્રમે ૫૪ અને ૫૬ ગાથાઓ છે. પ્રસ્તુત સંપાદનમાં મેં સંવત ૧૫૭૩ વર્ષે લખાયેલી પ્રતને મુખ્ય રાખેલ હાઈ તેમજ બીજી અનેક પ્રતિઓમાં ૪૭ ગાથાઓ મળતી હોઈ અહીં ૪૭ ગાથાઓને મૌલિક તરીકે રાખી છે, અને અર્વાચીન પ્રતિઓમાં મળતી વધારાની ગાથાઓને ક્ષેપક તરીકે ગણીને એ ક્ષેપક ગાથાઓ જુદી આપી છે. આ ક્ષેપક ગાથાઓ પાછળથી ઉમેરાઈ છે, એ આપણને સ્પષ્ટપણે જણાય છે.
કવિવરે ચંદરવા સંબંધી ગાયકઓ રચતાં આઠ પ્રકારના ચંદરવાનું વર્ણન કર્યું છે. જ્યાં ચંદરવા સંબંધી જે વિધાન શાસ્ત્રકારે કર્યું છે, ત્યાં દશ પ્રકારના ચંદરવાનું વર્ણન મળ્યું છે. તે આ પ્રમાણે છે
चंद्रोदयदशकम्-जलस्थानोपरि १, खण्डनस्थानोपरि २, प्रेषणस्थानोपरि ३, चुल्हकोपरि ४, धान्यरक्षणस्थानोपरि ५, दधिमथनस्थानोपरि ६, भोजनस्थानोपरि ७, शयनस्थानोपरि ८, जिनालये ९, उपाश्रये १ ।
છેલ્લા બે ચંદરવા કે જે જિનાલય અને ઉપાશ્રયને લગતા છે, તે સાર્વત્રિક ન લેવાને, કારણે કવિવરે જતા કરેલ હેઈ, ચંદરવાની અમુક પરંપરાને સાચવી રાખવા પાછળથી કોઈ વિદ્વાને નવી ગાથા બનાવીને ઉમેરેલા લાગે છે કે જે પ્રાચીન પ્રતિઓમાં નથી. છતાં એ નવીન ગાયા બનાવનારના ઉદ્દેશને ધ્યાનમાં રાખી અમે પણ મા ગાયાને મૂળ કૃતિમાં [ ] આવા કાટખૂણુ કેષ્ટકમાં આપી છે.
આગળ ચાલતાં કવિશ્રી અપકાયની વિરાધનાનો પ્રસંગ હોઈ માત્ર પાણી ગળવાના ગળણાની વિચારણા અને આલોચના ઉલ્લેખ કરી વિરમે છે, જ્યારે પાછળના કોઈ વિદ્વાને શાસ્ત્રમાં સેંધાયેલા સાત પ્રકારના ગલણની વિગતને સૂચવતી બે ગાથાઓ ઉમેરેલી છે, જે ગાથાઓને અમે પ્રસ્તુત કૃતિને અંતે આપી છે.
આ રીતે આ કૃતિમાં બીજી પણ કેટલીક ગાથાઓ ઉમેરાયેલી છે એ બધી ક્ષેપક ગાથાઓને અમે કૃતિને અંતે એકી સાથે આપેલી છે.
આ કૃતિમાં થયેલા ઉમેરા જેવો જ ઉમેરો કવિવરની બીજી એક કૃતિ “શ્રી આદીશ્વર વિનંતી છે તેમાં પણ થયેલ છે. એ વિનંતિની મૂળ ગામાએ ૪૭ છે તેમાં ઉમેરો થતાં સંખ્યા ૫૫ સુધી પહોંચી ગઈ છે.