Jain_Satyaprakash 1948 08

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 21

અંક ૧૧ ]. શ્રાવકવિધિપ્રકરણ
[ ૨૫૯ કુમારપાળ ભૂપાળ આદિ સાથે હતા. શ્રીષભદેવ ભગવંતની સ્તુતિ કરતા શ્રી હેમચંદ્રસુરિજી મહારાજ ધનપાલકૃત આ ઋષભ પંચાશિ બેભા.
કુમારપાલ મહારાજાએ પૂછયું કે- ભગવંત! આપ કલિકાલસર્વજ્ઞ છો. આપ બીજાએ બનાવેલી રસુતિ શા માટે બે છો? આચાર્યશ્રીએ જવાબ આપ્યો
આવી ભક્તિનીતરતી સદ્દભૂત ભાવ ભરેલી સ્તુતિ રચવા અમે પણ શક્તિમાન નથી.
ગુરુ મહારાજનું આવું અભિમાન રહિત વચન સાંભળી રાજા વગેરે પણ એ જ રતુતિ બેલીને પ્રભુની સ્તવના કરવા લાગ્યા.
ધનપાલની વિદ્વત્તા માટે ઉપરનો પ્રસંગ એછી સૌભાગ્યનો નથી.
૧ પાઈય લચ્છી નામમાલા, ૨ શ્રી વિરપુતિ. (પ્રાકૃત) ૩, શ્રી વરસ્તુતિ (અર્ધ સંસ્કૃત અને અર્ધ પ્રાકૃત ) ૪, શોભનતુતિ-વૃત્તિ, ૫, સત્યપુરીય મહાવીર ઉસાહ ઇત્યાદિ ધન પાલકૃત કૃતિઓ અત્યારે પણ સારી રીતે ઉપયોગમાં આવે છે. સંસ્કૃત નામમાલા પણ ધનપાલે બનાવેલી હોવી જોઈએ એમ અનેક ઉલ્લેબ ઉપરથી સ્પષ્ટ થાય છે. અને તેનું નામ લાવણવતી નામમાલા હેવું જોઈએ, પણ તે ઉપલબ્ધ નથી. દત્પત્તિર્ધનાઢતઃ એ વાકય હેમચંદ્રસુરિજી અભિધાનયિન્સામ-ત્તિ માં ટકે છે તે પણ ઉપરની હકીકતનું પિષક છે.
એ જ પરમ શ્રાવક મહાકવિ ધનપાલન—આ બાવક-વિ-પ્રકરણ છે.
આ પ્રકરણની ભાષા પ્રાકૃત છે. વિજ્ય શ્રાવકની દિનચર્યા છે. ઓછામાં ઓછું શ્રાવકે કેટલું કરવું જોઈએ તે આ પ્રકરણમાં તેમણે જણાવ્યું છે.
પ્રકરણ ફક્ત ચેવિશ ગાથાનું જ છે. વીશે ગાયો મધુર અને કંઠે ચડી જાય એવી છે.
સારી રીતે તેનું મુદ્રણ થવાની ખાસ જરૂર છે તે પ્રકરણ જોઈએ તે પ્રમાણમાં પ્રસિદ્ધિમાં નથી આવ્યું તેમાં પણ તેને શ્રારા મુદ્રણ અને આવર્તન નથી થયા એ પણ એક મુખ્ય કારણ છે.
૧ શ્રાવકે રહેવું ક્યાં ? ૨ સવારમાં જાગૃત થઇને શું કરવું ? ૩ ઘર દેરાસરમાં શું કરવું? ૪ પચ્ચકખાણ કયારે વિચારવું? ૫ મેટા-શિખરબધી જિનમંદિરમાં કયારે જવું અને કેવી રીતે જવું ? ૬ ગુરુમહારાજ પાસે જઈને શું શું કરવું? ૭ ભજન કયારે કરવું? ભોજન કરતાં પહેલાં શું શું કરવું? ૮ દાન કેને કાને દેવું? ૯ ભજન એકલા કરવું કે સપરિવાર ૧૦ સાંજે ભજન ક્યારે કરવું? ૧૧ રાત્રે દેરાસરમાં શું કરવું? ૧૨ રાત્રિના સમયે દિવસના લાગેલા પાપનો પ્રતીકાર કેવી રીતે કરવો? ૧૩ વેયાવચ્ચ-સેવા કેની કેની અને કેવા પ્રકારની કરવી? ૧૪ વિષયવિકારને શાન્ત કરવા શું શું કરવું? ૧૫ શયનવિધિ માટે શું શું વિચારવું ?
એ પ્રમાણે પંદર વિષયના ખુલાસા ખૂબ હળવી કલમે અને અતિશય સંક્ષેપમાં આ પ્રકરણમાં આપ્યા છે. ફક્ત ૧૯ આર્યામાં આ વિષયનું વિવરણ પૂર્ણ થાય છે. છેવટની પાંચ ગાથાઓ પ્રશસ્તિ જેવી છે, તેને અર્થ આ પ્રમાણે છે