Jain Itihas

Author(s): Jain Dharm Vidya Prasarak Varg
Publisher: Jain Dharm Vidya Prasarak Varg

Page 7

પ્રસ્તાવના ઇતિહાસ એ ધાર્મિક અને વ્યવહારિક નીતિરીતિના આદર્શ છે. ધર્મના અને વ્યવહારના જુદા જુદા સ્વરૂપ અને તેના કાર્યો ઈતિહાસ ઉપર આધાર રાખે છે. દેશ અને કાલ એ ઉભયમાં જે કાંઈ તફાવત થતો આવે છે, તે ઈતિહાસ ઉપરથી સારી રીતે જાણી શકાય છે. તેથી દરેક ધર્મ ભાવનાને ધારણ કરનારા ધમિજનને ઈતિહાસના જ્ઞાનની પણું આવશ્યકતા છે.
જૈન ધર્મની ભાવને પ્રાચીન છે અને તે ભાવનાએ આ ભારત વર્ષ ઉપર જે અસર કરી છે, તે અવર્ણનીય છે. જૈન ધર્મની વાસના તે તે દેશકાલના વ્યવહારથી રંગાએલી છે તથાપિ તે અનાદિસિદ્ધ એકજ રૂપે સર્વત્ર જણાએલી છે.
જો આમ ન હોત તે આજ આપણને ધર્મ વિષે વિચાર કરવાનું કાંઈ સાધન મળત નહીં. ઇતિહાસ દ્વારા અનંતકાળના જૂદા જૂદા વિભાગ એક એક સાથે જોડાએલા છે અને તેની અંદર તારતમ્યપણું રહેલું છે, જે પ્રમાણિક આગમ ઉપરથી સિદ્ધ થાય છે. . - જૈન ધર્મના ઇતિહાસનો આરંભ પ્રાચીન કાળથી શરૂ થાય છે. તે આ પણા આગમકારે પિતાના લેખમાં દર્શાવી આપે છે. આપણાં પ્રમાણભૂત આગમ અવલોતાં આપણી આગળ જૈન ઈતિહાસનો પ્રકાશ ખુલ્લી રીતે પ્રગટ થાય છે અને તેથી પ્રાચીન અને અર્વાચીન જૈન નીતિરીતિનું દર્શન સપષ્ટ રીતે થઈ શકે છે. આર્યાવર્તમાં અનેક પ્રકારની ધર્મ ભાવનાઓ પ્રાચીન કાળથી ઉદભવેલી છે, પણ તે બધાનું સ્પષ્ટીકરણ કરવાને જેવી સામગ્રી જૈનધર્મની ભાવનામાં રહેલી છે, તેવી બીજી કોઈ પણ ધર્મની ભાવનામાં નથી, એમ કહેવું, એ અતિશયોક્તિ ભરેલું નથી.
જૈન ધર્મના ઈતિહાસનો કાલ યુગ્મધમાં મનુષ્યથી આરંભાય છે. ત્યારથી તે આજ સુધીમાં જૈન ધર્મના પ્રણેતાઓએ અને સૂરિઓએ પિતાનામાં રહેલી જ્ઞાનશક્તિ તથા તેના ફળને પામવાની પ્રેરણાને સતિપવા કેવા કેવા ધાર્મિક કાર્યો ઉઠાવ્યા છે અને તે તે કાર્યોનું તેના આચાર વિચારપર કેવું પ્રતિબિંબ પાડેલું છે, તથા તે પ્રતિબિબમાં તેને પરમાનંદ કેવે રૂપે ઝલક છે એ બધું જાણવાનું સાધન જૈન ધર્મને ઈતિહાસ છે. એ ઇતિહાસ વાંચવાથી આપણી ધર્મભાવના સારી રીતે પુષ્ટિ પામે છે. એ સર્વ માન્ય જૈન ધર્મને ઉદ્યત કયારે થયો અને કેણે કર્યો? એ પણ તે ઉપથી સમજવામાં આવે છે. તે સાથે જૈનનીતિ અને જૈનસંસાર પર્વકાળે કેવા હતા અને અવૉચીનકાળે તેમાં કેટલો ફેરફાર થઈ ગયો છે, એ પણ આપણું જાણવામાં આવે છે. જેથી જૈન ઈતિહાસ જાણવાની પૂરી