________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandiri
અંક ૮ મે. ]
સંબંધમીમાંસા.
૧૮૭
બોધ કરવામાં નિમિત્ત કારણ છે. આંખ તથા કાન અવળી સમજણથી અવળે માર્ગે જનારને સવળું સમજી સવળે માર્ગે જવામાં અત્યંત ઉપકારક છે. આ બે સિવાયની બાકીની જીભ, નાક તથા પશ ઈદ્રિય સાચું લાગવાના કામમાં આવતી નથી, કારણ કે આ ત્રણે ઇન્દ્રિય ફળ જડના ગુણધર્મ ગુવાને કામ આવે છે. અને આંખ તથા કાન તે આત્મધર્મ તથા જs ધનું સાચું સ્વરૂપ નાગુવાના કામમાં આવે છે. વિકાસી આભાગોને અાવના છે આ ઇધિથી જ થઈ શકે છે. શાસ્ત્રમાં લખે છે, આંખથી વાંચીને મેળવી શકાય છે, અને મકાન પુર ને ઉપદેશ કાનથી સાંભળીને સાચી વસ્તુસ્થિતિ જાણી શકાય છે. શાસ્ત્રો વાંચવાથી કે ઉપદેશ સાંભળવાથી જીવોની અજ્ઞાનતા દૂર થાય છે અને સમ્યગ જ્ઞાન મેળવી શકાય છે. આંખ તથા કાનધારા જે જ્ઞાન મેળવવામાં આવે છે તેને શ્રતજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. આવા જ્ઞાનથી આમ કેવળી જેટલો બધ મેળવી શકે છે કે શ્રુતકેવળી કહેવાય છે. આવા શ્રુતકેવળીઓ સંપૂર્ણ આત્મવિકાસ પણ સાધી શકે છે, માટે પગે ઈદ્રિયમાં આ બે ઇન્દ્રિય પ્રધાન ગણાય છે. વ્યવહારમાં પણ આ બેઇકિયે ઘણી જ ઉપયોગી થઈ પડે છે. જીવનમાં સુખે જીવવાને બીજાની સુખી જીવનવ્યવસ્થા જોઈને કે સાંભળીને પિતાનું જીવન સુખમય બનાવી શકે છે. વાટે જતાં માર્ગ ભૂલી લટકતે માણસ મિયાએ બતાવે માર્ગ જોઈને કે સાંભળીને આફતમાંથી બચી જાય છે અને ઇચ્છિત સ્થળ મેળવી શકે છે, આ પ્રમાણે વિજાતીય કર્મ દ્રવ્યના સંપગવાળે આત્મા લાભ કે હાનિ કર્મના જ સજાતીય જળ સંસર્ગથી મેળવી શકે છે. તાર્યું કે જ્યાં સુધી આ પદવ્ય અને કેમદ્રવ્યના સ યોગનો વિક " માટે ત્યાં રરૂપ "ી રજા ગણે પૂરનું કામ આપી શકતા નથી તેથી જીવ ડગલે ને પગલે નિરંતર જદ્રવ્યના સંપાગની અત્યંત આવશ્યકતા રહેવાની જ. છવને અજીવ દ્રવ્યરૂપ પાદૂ મલિક સંપત્તિ મેળવવા માટે પુન્ય કર્મરૂપ જડ દ્રવ્યના સંસર્ગની જરૂરત તો છે જ છે પણ કમંદ્રવ્યના સોગને ખસેડીને પિતાની સગવાનાદિ ગુગસ્વરૂપ સંપત્તિ પ્રગટ કરવાને માટે પણ જડ વસ્તુઓનો સંસર્ગની આવશ્યકતા રહે છે અને તે ભાષાને પુદગલરૂપ શબદ, સર્વન તથા મહાન પુરુષોનું સ્વરૂપ તથા તેમના બેધનું જ્ઞાન કરાવનાર પુસ્તકે અને મહાન પુરુષની પ્રતિમાઓની આમિક સાચી સંપત્તિ મેળવવામાં જરૂરત પડે છે. તે સિવાય તો સાચું જગુય નહિ અને સાચું સમજાય પણ નહિ, જે ચરમ શરીરી–ધારણ કરેલ દેવ છેડયા પછી ફરીને શરીર નહિં ધારણ કરનારા મુકિતમામી પુણો સ્વયં બુદ્ધ એટલે કોઈ પણ પ્રકારની જામક વસ્તુઓની સહાયતા સિવાય સારી રીતે નવાવાળા તથા સમજવાવાળા કહેવાય છે, તેણે પણ પૂર્વજન્મમાં તે આમિક સંપત્તિ મેળવવા ગ્ય પગલિક વસ્તુઓની સહાયતા લીધેલી હાય છે અને તેથી કરીને પૂજામાં પણ ઘણીખરી સંપત્તિ મેળવેલી હોય છે એટલે ગરમ-હેલા ભવમાં તેમને લિક વસ્તુઓની સકાતા જરૂર રહેતી નથી. અનાદિ કાળના આત્મદ્રવ્ય તથા દિવ્ય સંગ-મૂળ અજ્ઞાનતાને લઇને અનુકૂળ પગલિક દ્રોના સંગને સુખ ભાનારા અા જે પિતાનું માલું સુખ મેળવવાને માટે તેમને પ્રથમ તો જ સ્વરૂપે પુન્ય કર્મ દ્રવ્યના સંગની જરૂરત રહ છે, કારણ કે પુન્ય કર્મ દ્રવ્યને મદ્રય
For Private And Personal Use Only
