________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
oooooooooo
ત૫
૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦૦ જૈન શાસનમાં તપને ખાસ સ્થાન આપેલું છે. આટલા જ માટે દશવૈકાલિક સૂત્રના પ્રથમ અધ્યયનના પ્રારંભમાં “ ઘરનો મંદિરમાં હિંસા સંગમો તો ! ” એ વાક્યમાં તપને સમાવેશ કર્યો છે. વ્રતધારીને જેમ બે ટંક આવશ્યક (પ્રતિક્રમણ) કરવાની આવશ્યકતા છે તેમ દરેક જૈનને સવારે ને સાંજે નાનામાં નાને પણ તપ કરવાની આવશ્યકતા છે. સવારે ઓછામાં ઓછી નવકારશી. અને સાંજે દુવિહાર કરવો જોઇએ. આ પ્રમાણે તપ કરવાથી રાત્રિભોજનનો ત્યાગ થઈ શકે છે. જઘન્ય શ્રાવક માટે પણ કંદમૂળને અને રાત્રિભોજનનો ત્યાગ હોવો જોઈએ એમ શાસ્ત્રકાર કહે છે. જૈન નામ ધરાવવું અને એ બેને પણ ત્યાગ ન કર એ લજાસ્પદ હકીકત છે. જૈન બંધુઓએ દરરોજ કરવાનાં ષષ્કર્મમાં પણ તપને ગણેલ છે. | નવકારશી સૂર્યોદય અગાઉ ધારવી અને સૂર્યોદય પછી ૪૮ મિનીટે પારવી એ એનું શાસ્ત્રોક્ત ધોરણ છે. દુવિહાર, તિવિહાર કે ચોવિહારનું પચ્ચખાણુ સૂર્યાસ્ત અગાઉ ધારી લૈવું જોઈએ. એ પચ્ચખાણુનો અમલ આખી રાત્રિ માટે છે અને બીજા દિવસને સૂર્ય ઊગે ત્યારથી નવકારશીની શરૂઆત થાય છે.
જેઓ નવકારશી પણ કરતા નથી તેમને માટે અહીં લખવાની જરૂર નથી, પણ જેઓ નવકારશી કર્યાનું કહે છે અને ૪૮ મિનીટ અગાઉ પચ્ચખાણ પારીને ખાનપાન લે છે તેઓ પચ્ચખાણને ભંગ કરે છે એમ સમજવાનું છે.
જૈનપણું ધરાવવું અને આટલા નાનામાં નાને પણ તપ ને કરવો એ શું સૂચવે છે? આ જગતમાં છે જે સુખ દુ:ખ પામે છે તે પૂર્વે કરેલાં શુભ કે અશુભ કર્મોનું પરિણામ છે. પૂર્વે કરેલાં અશુભ કર્મોથી દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે. દુઃખ કેઇપણ જીવને પસંદ પડતું નથી, છતાં તેના નિવારણમાં સાચામાં સારો અને અમેઘ ઉપાય:તપ કરવો એ છે. પૂર્વકર્મને ક્ષય તપવડે જ થઈ શકે છે. જે સુખની ઈરછા હોય અને દુ:ખ ન ગમતું હોય તો જરૂર શક્તિ પ્રમાણે તપ કરવો જોઈએ.
જૈન સમુદાયમાં તપની કર્તવ્યતા અવિચ્છિન્નપણે પ્રવર્તે છે. ઘણાં શ્રાવક શ્રાવિકાઓ પર્વતિથિએ એકાસણું, ઉપવાસ વગેરે તપ કરે છે. ચૈત્ર અને આ માસની ઓળીમાં નવ નવ આંબેલ પણ કરે છે. પર્યુષણ પર્વમાં અઠ્ઠાઈ એટલે ૮ ઉપવાસ પણ કરે છે. આ બધી પ્રવૃત્તિ આત્માને ઘણી હિતકારક છે, તેથી તેની આરાધના માટે પ્રાપ્ત થયેલી શક્તિને ગાવ્યા સિવાય યથાશકિત ઉદ્યમ કરવા એ આ લેખના ખાસ હેતુ છે. આશા છે કે જેનળ ધુઓ આ લધુ લેખ ઉપર જરૂર ધ્યાન આપશે.
કુંવરજી ૧, જિનપૂજા, ગુરુવંદન, સ્વાધ્યાય, તપ, દાન અને દયા-આ છ કમ ગણાય છે.
For Private And Personal Use Only
