________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ કાર્તિક
સ્વાતિ વાચક મહારાજ શ્રી જૈનેન્દ્ર શાસનમાં ઉત્કૃષ્ટ સંગ્રહકાર થઇ ગયા, એમ શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ મહારાજે સિદ્ધહેમશબ્દાનુશાસનમાં જણાવેલા કષ્ટો વેન ॥ २-१-३९ ॥ उत्कृष्टार्थादनूपाम्यां द्वितीया स्यात् ॥ अनुसिद्धसेनं कवयः । માસ્વાતિ સંગૃઢીતાઃ ॥ આ સૂત્રના વિવરણ ઉપરથી જાણી શકાય છે. અહીં શરૂઆતમાં જણાવેલા ‘અનુસિદ્ધસેન ય:' આ ઉદાહરણથી શ્રી સિદ્ધસેનદિવાકર ઉત્કૃષ્ટ કવિ થઈ ગયા છે એમ પણ જાણવાનુ` મળે છે.
૨૧. પ્રશ્ન—શ્રી મતિજ્ઞાનના એકાક શબ્દો ક્યા કયા જણાવ્યા છે ?
ઉત્તર—૧ મતિ, ૨ સ્મૃતિ ( સ્મરણુ ), ૩ સંજ્ઞા, ૪ ચિતા ૫ આભિનિબાધ આ પાંચ શબ્દો મતિજ્ઞાનના અર્થને જણાવે છે:માટે તે મતિ( જ્ઞાન )ના એકા ક શબ્દો કહેવાય છે. દરેક પદાર્થનું યથાર્થ સ્વરૂપ સમજવાને માટે ૧ તત્ત્વ, ૨ ભેદ અને ૩ પર્યાય આ ત્રણ સાધન છે. તેમાં પર્યાય એટલે એકાક શબ્દોનુ જ્ઞાન મેળવવુ જોઇએ એમ કહ્યું છે. શ્રી દેવવાચક મહારાજે બનાવેલ શ્રી નદીસૂત્રમાં તથા શ્રી જિનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણુ મહારાજે બનાવેલા શ્રી વિશેષાવશ્યક વિગેરે ગ્રંથામાં મતિજ્ઞાનની જગ્યાએ ‘ જ્ઞાળિયોઢિયનાળ ' એમ પણ કહેલ છે. ત્યાં આભિનિમેાધિક જ્ઞાનથી મતિજ્ઞાન સમજવું.
૨૨. પ્રશ્ન—નેગમ નયના કેટલા ભેદ કહ્યા છે?
ઉત્તર——નૈગમ નયના બે ભેદ કહ્યા છે તે આ પ્રમાણે—૧ દેશપરિક્ષેપી અને ૨ સર્વ પરિક્ષેપી.એમ તત્ત્વાર્થમાં કહ્યું છે. બીજા ગ્રંથામાં ૧ સામાન્યગ્રાહી, ૨ વિશેષગ્રાહી આ રીતે પણ એ ભેદ જણાવ્યા છે.
૨૩. પ્રશ્ન—શબ્દ નયના કેટલા ભેદ કહ્યા છે?
ઉત્તર—૧ સાંપ્રત, ૨ સમભિરૂઢ, ૩ એવ ભૂત એમ ત્રણ ભેદ તત્ત્વાર્થના “ આદ્યરાષ્ટ્રોદિત્રિમંતૌ ।-રૂપ || આ સૂત્રની વ્યાખ્યામાં શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે જણાવ્યા છે.
ર૪. પ્રશ્નન—ક્ષાયિકભાવના નવ ભેદ કયા કયા સમજવા
ઉત્તર-—૧ કૈવલજ્ઞાન, ૨ કેવલદર્શન, ૩ દાન, ૪ લાભ, ૫ ભાગ, ૬ ઉપભોગ અને ૭ વીર્ય, ૮ ક્ષાયિકસમ્યક્ત્વ, ૯ ક્ષાયિકચારિત્ર, મહીં જ્ઞાનાવરણી આદિ કર્મોના ક્ષયથી કેવલજ્ઞાનાદિ જે નવ ગુણા પ્રકટ થાય છે તે ગુણે! ક્ષાયિકભાવના ભેદ તરીકે સમજવા. જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયથી કેવલજ્ઞાન પ્રકટે, દનાવરણીય કર્મના ક્ષયથી કેવલદન પ્રકટે; માહનીય કર્મના ક્ષય થતાં ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ ગુણ તથા ક્ષાયિકચારિત્ર ગુણ પ્રકટે, અને અંતરાયકમ ! ક્ષય થાય ત્યારે ક્ષાયિકદાનાદિ પાંચ લબ્ધિ પ્રકટ થાય.
For Private And Personal Use Only
