________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૧ લે ] આનંદધનનું દિવ્ય જિનમાર્ગદર્શન
૨૭ વ્યવહાર નથી, વ્યવહાર તે પરમાર્થ નથી. વ્યવહારના આલંબન સાધનથી પરમાર્થ પ્રત્યે આવી, જે પરમાર્થને પરમાર્થરૂપે આરાધે છે તે મેક્ષ પામે છે. જે વ્યવહારને જ પરમાર્થ માની બેસી વ્યવહારના કુંડાળામાં જ ગોળ ગોળ ફર્યા કરે છે, તે સંસારના કુંડાળામાં પણ ફર્યા કરે છે. સંક્ષેપમાં આ જિનના મોક્ષમાર્ગની વ્યવસ્થા છે. તાત્પર્ય એ કે-જે જિનના મૂળ પરમાર્થ માર્ગમાં વર્તે છે તે સાક્ષાત્ જિનમાર્ગમાં છે; તે મૂલ માર્ગને સતત લક્ષ રાખી સકલ વ્યવહાર તેની સાધના પ્રત્યે પ્રવર્તાવે છે, તે જિનમાર્ગોનુસારી છે; અને જે વ્યવહારને જ પરમાર્થ માની તેને જ આરાધ્યા કરે છે તે જિનમાર્ગથી બાહ્ય છે.
આ ઉપરથી સારભૂત યુકત પક્ષ આ છે કે-જ્ઞાન ને ક્રિયા એ બને નયની ‘ પરસ્પર તીવ્ર મૈત્રી કરાવી,” શુદ્ધ આત્મજ્ઞાન ને રાગદ્વેષરહિત નિષ્કષાય શુદ્ધ આત્મપરિણતિરૂપ ક્રિયાનો સુમેળ સાધો, એ જ શુદ્ધ આત્મસ્વભાવરૂપ મોક્ષની સિદ્ધિનો પરમ ઉપાય છે. એટલે કે ૫ર પરિણતિને ત્યજવી ને આત્મપરિકૃતિને ભજવી તે મોક્ષમાર્ગની આરાધના છે; પર પરિણતિને ભજવી ને આત્મપરિણતિને ત્યજવી તે મેક્ષમાર્ગની વિરાધના છે, પર પરિણતિ ત્યજી આત્મપરિણતિને ભજનારો જીવ આરાધક છે, આત્મપરિણતિ ત્યજી પર પરિકૃતિ ભજનાર છવ વિરાધક છે, પરપરિણતિને ભજે છે તે જીવ પરવતુ ચાર હોઈ અપરાધીદંડપાત્ર છે; પરંપરિકૃતિને ત્યજે છે તે જીવ નિરપરાધી હોઈ દંડપાત્ર નથી જેટલે અંશે નિરપરાધી તેટલે અંશે આરાધક, જેટલે અંશે અપરાધી તેટલે અંશે વિરાધક, આ પ્રમાણે જિનમાર્ગની ત્રિકાલાબાધિત શાશ્વત સ્થિતિ છે, ને આ જ તત્ત્વજ્ઞાનની રહસ્ય ચાવી છે.
આમ જિનને મોક્ષમાર્ગ તે સીધામાં સીધે, સરલમાં સરલ, જુમાં ઋજુ, સોદામાં સાદે, ટૂંકામાં ટૂંકે ને ચોખ્ખામાં ચાખે છે. એમાં કાંઈ વિસંવાદ નથી, એમાં કાંઈ ગોટાળે નથી. ગોટાળા ને વિસંવાદ તે તેના અનુયાયી કહેવાતા લકે એ ઊભે કર્યો છે. આ લોકે મૂળ માર્ગને પ્રાયઃ વિસરી ગયા છે, ને પાંદડાને પકડી બેસી બાહ્ય ફૂટારો ખૂબ વધારી દઈને મૂળ માર્ગથી લાખે ગાઉ દૂર પડયા છે. નિશ્ચય-વ્યવહારને યથાયોગ્ય સમન્વય કરતાં તેમને આવડતું નથી, એટલે એકાંત પક્ષને પકડી બેસી તેઓ માર્ગ ભ્રષ્ટ થાય છે. કારણ કે જે વ્યવહારને છોડી દઈને યથાયોગ્ય આત્મદશા વિના કેવળ નિશ્ચયને જ રહે છે, તે સાધન વિના નિશ્ચયરૂપ સાધ્યને સાધશે શી રીતે ? તે તે જ્ઞાનદશા પામ્યા નથી ને સાધનદશા છોડી દે છે, એટલે તે ઉભયભ્રષ્ટ થાય છે. જે નિશ્ચયને છેડી કેવળ વ્યવહારને જ વળગ્યા રહે છે, વ્યવહારરૂપ સાધનને સાધ્ય માને છે, લોકડાના ઘડાને સાચે ધડે માને છે, “સિંહ' કહેવાતા બિલાડાને સાચે સિંહ માને છે, તે તો વ્યવહારના વલમાં જ ભમ્યા કરે છે ને મધ્યબિન્દુરૂપ નિશ્ચય લક્ષ્યને ચૂકી જઈ અનંત પરિભ્રમણમાં જ ભમ્યા કરે છે. પણ સર્વે વ્યવહારસાધનને એક નિશ્ચયરૂપ મધ્યબિન્દુના લક્ષ્ય પ્રત્યે-સાધ્ય પ્રત્યે જે દોરી જાય છે, તે જ નિશ્ચયરૂપ આત્મવેરતુની સિદ્ધિ કરે છે, તે જ પરમાર્થરૂપ મેક્ષમાર્ગને પામે છે, તે જ સિદ્ધ બની કૃતકૃત્ય થાય છે. આમ યથાર્થ વસ્તુસ્થિતિનું તેમને ભાન નહિં હોવાથી તેઓ માર્ગને પામતા નથી.
મને તે પરમાત્મા પ્રત્યે પરમ પ્રીતિ-ભક્તિ જાગી છે, તે પરમ પ્રીતિના પ્રભાવે મારો
For Private And Personal Use Only
