________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્મ વિચારશું ધર્મભાવના.
તે વનાવો કે વસ્તુઓને સ્થળ નજરે જોવાની નથી, પરંતુ આત્મિક ઉન્નતિનાં સાધન તરીકે સમજવાની છે. આવી સ્પષ્ટતા પૂર્વક ધર્મ અને સમજવાની અથવા લક્ષ્યમાં રાખવાની ખાસ જરૂર એટલા માટે છે કે એ નહિ સમજવાથી ઘ રસમજુતી થાય છે, વ્યવહાર અને વર્તનના ઘણા ગોટાળા થાય છે અને સ્પષ્ટ સાધ્યનો ખ્યાલ વગર પ્રાણુ અવ્યવસ્થિત રીતે આડો અવળો દોડ્યા કરે છે. આટલી
સ્પષ્ટતા શરૂઆતમાં કરી આપણે હવે ધર્મ શબ્દને અંગે કંઈક આંતર વિચારણા કરી પછી વર્તમાન સ્થિતિ વિચારીએ.
અહીં એટલું પણ સ્પષ્ટ કરવાની જરૂર છે કે ઉપર ધર્મ શબ્દનો જે અર્થ કરવામાં આવ્યું છે તે આત્માનું અસ્તિત્વ સ્વીકારીને કરેલ છે. આત્મા છે, તે નિત્ય છે, શુભ અશુભ કાર્ય કરવા અથવા થવા માટે તે જવાબદાર છે, તેને પરભવ છે અને ત્યાં તેણે શુભ અશુભ કાર્યોનાં ફળોને ભોગવવાં પડે છે–આ સર્વ બાબત માની લઈને જ આ વિષયવિચારણા આપણે કરીએ છીએ. આત્માના અસ્તિત્વની કે પરભવની બાબત પર જે અહીં ચર્ચા કરીએ તે વિષય ઘણે લાંબે થઈ જાય. દુકામાં એને માટે એટલું જ કહેવું એગ્ય જણાય છે કે ધનવાનું અને ગરીબ, સાધનસંપ અને સાધનહીન, તંદુરસ્ત અને વ્યાધિગ્રસ્ત, તીવ્ર અને મંદ વચ્ચે જે તફાવત જોવામાં આવે છે તે આકરિમક નથી પણ સકારણ છે અને તેનું કારણ પૂર્વ કૃત કર્મ છે. ઉપરાંત આત્મા અને તેનો પરંભવ ન માનવામાં આવે તે શુભ વર્તન કે શિષ્ટાચાર માટે કાંઈ પ્રેરણું કરવાનું રહેતું જ નથી, તેની આવશ્યકતા ખાસ જણાતી નથી અને જરૂરીઆત વગર તે પ્રાણી કોઈ પણ કામ કરતો નથી. ખાસ કરીને ઘસારે ખાવો પડે છે ત્યાગ કરવો પડે, અંકુશ સહેવે પડે કે ઈરોધ કરવો પડે એવી બાબત તે જરૂરીઆત હોય તેજ કરવામાં આવે છે. એમ ન હોય તે પછી માત્ર વ્યવહારમાં પિતાનું ગાડું ચાલે તેટલા પૂરતું શુભ વર્તન દેખાવમાં કરવાની જરૂર રહે છે અને ધર્મને બદલે ધર્માભાસ થઈ આવે છે. પરભવ નહિ માનનાર વર્ગને બરાબર તપાસીએ તે તેઓ કાંઈ અધર્મ વ્યવહાર કરનારા જ હોય છે એમ નથી, પરંતુ તેઓ શુભ વ્યવહાર માત્ર સંસારમાં પિતાનું ગાડું બરાબર ચાલે ત્યાં સુધી અને તેટલા માટેજ કરનારા હોય છે. દેખાવ બરાબર થાય તો પછી આંતર શુદ્ધિ કે હૃદય નિર્મળતાની ત્યાં જરૂર રહેતી નથી અને તેવી કક્ષાના માણસે ઘણું ગેરવ્યવસ્થા કરી નાખે છે. જરા વિચાર કરીને અવલોકન કરવાથી આ બાબત સ્પષ્ટ થશે. પરભવ છે અને આત્માને શુભ અશુભ ક્રિયાનાં ફળ વહેલાં મેડાં પણ અવશ્ય જોગવવાનાં છે એટલું ધારીને આપણે અત્ર વિચારણા કરીએ છીએ. ધર્માભાસથી કેટલે ત્રાસ થાય છે તે આગળ આપણે અવકાશે વિચારશું. તે બાબત પણ ઘણી મહત્વની છે તેથી વિષયવિચારણાના અન્ય પ્રસંગમાં તેનું રહસ્ય જોતાં તેની સમજવા પૂરતી મહત્તા સ્પષ્ટ કરવામાં આવશે.
For Private And Personal Use Only
