________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન સી પ્રકાશ.
રાજી એ શું ચીજ છે ? એ આશય શું છે? એના ગઈમાં શું રહસ્ય દ અને તે શબ્દ કેવી નજરે કયા કયા માં વપરાય છે ? તે આપણે પ્રથમ
છે. અહિ ચગી આનંદઘન ગાઈ ગયા છે કે ઘરમ ધરમ કરતે જગ સર કી, ધરમ ન જાણે હો મર્મ, જિનેશ્વર – વાકયમાં કાંઈ ચમત્કાર જ . આપણે ઠેકાણે ઠેકાણે ઘરની વાત સાંભળીએ છીએ, ઘરના ઝગડાએ સાંભળીએ છીએ, ધર્મને નામે કારટમાં કેસે આવતા જોઈએ છીએ, અમુક માણસે ધર્મ કર્યું એમ સાંભળીએ છીએ. આવી અનેક બાબતમાં ધર્મ શબ્દ આગળ પતે એવામાં આવે છે, પરંતુ ધર્મને તેના ખરા સ્વરૂપમાં ઓળખવાની કોઈ દ - કાર કરતું હોય એમ ઘણીવાર સામાન્ય નજરે જોતાં જણાતું નથી. જેને મન જેમ ફાવતું આવે તેમ કરે છે, તેમાં ધર્મ શબ્દનો આધાર લઈ ઘgવાર મનોવિકારને તૃપ્ત કરાતો પણ જોવામાં આવે છે. આથી ધર્મ શબ્દને બરાબર સમજવાની ખાસ જરૂર જણાય છે.
ધર્મ શબ્દની વ્યાખ્યા યથાર્થ થવી ઘણું મુશ્કેલ છે. સંસ્કૃતમાં ઘાતતિ ધર્મ એટલે ધારણ કરે તે ધર્મ ” એવો અર્થ કરી ન ઈચ્છવા ગ્ય નરકાદિ શતિમાં પડતાં પ્રાણીને ધારણ કરી રાપ-ટેકે આપ તેને ધર્મ કહેવાનું બતાવે છે. આ ધર્મ શબ્દો અર્થ સમજાય તેવો છે. ધર્મ એટલે ફરજ–એ અર્થ પણ વપરાશમાં આવે છે. પિતૃધર્મ, પુત્ર, પત્ની ધર્મ વિગેરે શબ્દમાં ધર્મ શબ્દ વપરાય છે તે આવા પ્રકારના અર્થવાળા છે. કેશકાર એને માટે પ્રિય છોડનેજ અથવા ધતિ સ્ત્રો ની એવી વ્યાખ્યા કરી જે પ્રથમ અર્થ બતાવ્ય તેજ અર્થ માં ધર્મ શબ્દની વ્યા
ખ્યા કરે છે. ધર્મને ન્યાયના અર્થમાં પણ વપરાતો જોવાય છે. ધર્મગ્રંથ અથવા પસસનમાં ધર્મ શબ્દ આ અર્થમાં વપરાય છે. મતલબ ધમસન એટલે ન્યાયાસન, આવી રીતે ધર્મ એટલે વ્યવહાર, ધર્મ એટલે પુણ્ય, ધર્મ એટલે સદાચાર વિગેરે અ પણ થાય છે.
ઉપર પ્રમાણે ધ શોનાં અનેક અર્થ જેમાં ધર્મને પણ ખ્યાલ થવા ઘણું મુશ્કેલ લાગે છે. આપણે તેને સ્પષ્ટ કરવા સારૂ તેનો એકજ અર્થ નિર્ણિત કરી દઇએ તે મળતી થવા સંભવ નહિ. “આનાથી જેથી ઉન્નતિ થાય, તેની ઉલ્કાન્તિમાં સહાય આપે છેજે દ્વારા એ આત્માનું સ્પષ્ટ આત્મત્વ પ્રગટ થાય તે ધર્મ. ” આ વ્યાખ્યા કે વર્ણન કદાચ અસ્પષ્ટ લાગતું હશે પણ તેને આશય સ્પષ્ટ છે. વાસ્યા એ છે કે જે વસ્તુ રાત્માને લગતી હોય, જેથી આત્મા આગળ વધી પિતાનું અસલ સ્વરૂપ અથવા મૂળ વાસ્તવિક સ્વરૂપ પ્રકટ કરે અથવા તેના તે કાર્યમાં જે બરાબર મદદ કરે તે ધર્મ કહેવાય. ધર્મને અને કેટલીક વાર સ્થળ બાબતેને આધાર લેવો પડે છે, આત્મિક ઉત્કાન્તિને અંગે સાધનભૂત સ્થળ પડાથી, બનાવે અને વૃત્તાંતોનો સમાવેશ ધર્મમાં કરવો પડે છે, પરંતુ તે પ્રસંગે
For Private And Personal Use Only
