________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકારા.
મ
સયેાગાજ એવા પ્રકારના હોય છે કે પ્રાણી ધારે તેા પેાતાની પ્રગતિ કરી શકે અને નહિં તે અધ:પાળ પણ બહુ કરે. કાર્ય કરવાની ઘણી સ્વત ંત્રતા અહીં મળે છે, પરાધીનતા ઓછી ચાય છૅ, શરીર અને ઇંદ્રિયે ઉત્ક્રાન્તિને મા આપે તેવી અહીં પ્રાપ્ત થાય છે, વિચારણા કરીને અહીં વર્તન કરી શકાય છે અને તે પ્રમાણે કરવાના ઘણા અનુકૂળ સમેગા પ્રાણી એકઠાં કરી શકે છે; તેથી એવી અનેક બાબતને લઈને આ મનુષ્યલાવની સફળતા અથવા નિષ્ફળતા મા ભવ ઉપર અસર કરે છે, એટલુ જ નહિં પણ અનેક ભવા ઉપર કરે છે. અહીં આત્માની ઉત્ક્રાન્તિ વધારી દેવામાં આવે, આત્માને સાધ્ય સન્મુખ કરી દેવામાં આવે, વર્તન અને વિચારણા સાપેક્ષ દૃષ્ટિએ કરવાની તેને ટેવ પાડી દેવામાં આવે તા દીર્ઘકાળ સુધી તેની અસર આત્મા ઉપર પહેાંચે છે; તેથી આત્મવિચારણા કરવાની ખાસ જરૂરીઆત અહીં પ્રાપ્ત થાય છે. દીર્ઘ કાળ સુધી આ બાબતમાં આત્મા ઉપર અસર થતી હાવાથી ભવિષ્ય અને વર્તમાનકાળને અંગે આત્મવિચારણા કરવાની જરૂર ખાસ પ્રાપ્ત થાય છે.
મનુષ્યભવની દુર્લભતા અનેક પ્રસંગે મુતાવવામાં આવી છે, અનેક સ્ટાન્તા આપી તે વાત દઢ કરવામાં આવી છે તે સર્વના હેતુ એ પ્રકારના જણાય છે. એક તા આત્માની ઘણી પ્રગતિ થાય, તદ્દન અધ દશામાંથી તેને ઘણું! વધારો થાય ત્યારે નિગેાદ જેવી ઘાર અવકારવાળી દશામાંથી આગળ વધી તે મ્હાર એક ક્રિયાદિ ભવમાં આવે છે અને ત્યાંથી પણ અનેક અવ્યકત ૩ સહન કરતાં એ ત્રણ ચાર ઇંદ્રિયે પામી શખલા, સાંકડ, વીંછી વિશે ભુવા પ્રાકરી છેવટે પાંચેન્દ્રિય દશામાં આવે છે. તેમાં પણ વળી ઉત્ક્રાન્તિ અગાડી નાખી પાર્ટી ઉતરી જાય છે અને તિર્યંચ સ્થિતિમાં જનાવર, પક્ષી, જળચર વગેરે અનેક જગેએ ફરી પરાધીન દશા અનુભવે છે, એવી પાંચદ્રિય દશામાં સમજણુ હાય છે તે પણ વન ઉપર અંકુશ રહી શકતા નથી, કારણ કે વાવ્યાના અભાવને લીધે પેાતાના વિચારા બતાવી શકવાની પરિસ્થિતિ ન લાવાથી અને અનુભવ તથા ઇતિહાસના જ્ઞાનના અભાવે પ્રાણી બહુ રખડે છે, પશુ કોઇ પ્રકારના લાભ પ્રાપ્ત કરી શકો નથી, અથવા નામમાત્ર અલ્પ લાભ મેળવી શકે છે. આત્મિક ગણુનામાં સ્થળ ખખત બહુ સામાન્ય ભાગ ભજવે છે. એવી દશામાંથી કાંઈક ઇચ્છાપૂર્વક (સકામ) અને કાંઇક અનિચ્છાએ કર્મ નળ દૂર કરતાં (નિર્જરા થતાં ) મનુષ્યભવ ઘણું કાળે મળે છે, મહા મુશીબતે મળે છે, અસાધારણ અનુકૂળ સાગૈાને યોગે મળી આવે છે. તે મનુષ્યભવની પૂ કાળની અપેક્ષાએ દલ ભતા થઇ. એ દુર્લભતાની સમજણ જેને હોય તે તે અહીં આત્માની ઉન્નતિ કરી તેના ભવિષ્યના માર્ગ દાણા સરળ કરી નાખે છે, તેા પછી તેને ભવિષ્યકાળને અંગે મનુષ્યભવની દુર્લભતા રહેતી નથી. એવી સાપેક્ષ દ્રષ્ટિવાળા
r
For Private And Personal Use Only
