________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ચંદરાજાના રાસ ઉપરથી નીકળતા સાર
૨૨.
કરે છે. આ નટે કહેલી હકીકત ઉપરથી રાજાને પ્રેમલાની કહેલી તમામ વાતની પ્રતીતી આવે છે અને તે પ્રેમલા પાસે પોતાની ભૂલ કબુલ કરે છે. ભૂલ કબુલ કરવી તે પણ બહુ મુશ્કેલ હકીકત છે. ઘણા માણસે પોતાની ભૂલ સમજ્યા છતાં પણ અભિમાનની ક્ષતી થતી હોવાથી તે કબુલ કરતા નથી અને તેને પરિ
મે ખરું સત્ય જાહેર થતું અટકી પડે છે. મકરધ્વજ રાજા સરલચિત્ત હોવાથી તેવો દંભ રાખતા નથી અને પ્રેમલાને તેની વાત સાચી હતી એમ કહેવા સાથે પિતે સિંહળરાજાના મંત્રી વિગેરેથી ઠગા હતો તેની પણ ગર્ભિત કબુલાત કરે છે. * પિતાની ભૂલના નિવારણનો તાત્કાલિક બીજે તે કાંઈ ઉપાય નથી, પણ મલાને પ્રસન્ન કરવા માટે કુકડો લાવી દેવાનું કહે છે. પ્રેમલાને તે તે જોઈ તુંજ હતું એટલે પિતા તરફથી તે વાત કહેવાતાં તે અતિ આગ્રહ કરે છે. રાજા નટને બોલાવે છે. પણ બહુ વિવેક પૂર્વક તેની પાસે કુકડાની માગણી કરે છે. કેઈપણ પ્રકારનો રાજમદ કે અધિકારનું બળવાનપણું બતાવતા નથી, અને ન્યાયથી પણ જરાકે દૂર જતા નથી. શિવકુમાર નટ જવાબમાં કુકડાની ઇચ્છા ઉપરજ વાત મૂકે છે અને પોતે તેની ઈચ્છા પૂછવા જાય છે. કુકડાને તે વાત નિવેદન કરતાં પ્રમલાની જેમ તેને પણ પ્રેમ જેમ વિકસ્વર થાય છે. જુઓ ! મોહનું પ્રબળપણું ! પ્રેમલા પાસે રહેવાથી બીજે કશે પણ ઉપભેગ પ્રાપ્ત થવાને નથી, માત્ર તેને જેવી અને રાજી થવું એટલું જ છે, છતાં પણ નવ વર્ષના નેહવાળી શિવમળાને તજીને તે પ્રેમલાની પાસે જવા-રહેવા ઈચ્છે છે. વિચક્ષણ શિવમાળા તરતજ તેના વિચાર સમજી જાય છે, અને તેથી તે તેને લાગતા ઘણા વચને કહે છે. શિવમાળાને આ સંબંધની ખબર ન હોવાથી તેને કુકડાનો વિચાર ફરેલો જોઈને બહુ લાગી આવે છે. પિતે નપુત્રી છે અને પ્રેમલા રાજપુત્રી છે, તેથી જ કુકડો તેની પાસે જવા લલચાય છે એવું તે ઉપલક વિચારથી કપે છે, અને તેથી જ તે કુકડાને મર્મભેદક વાક્યો નેહના આવેશમાં કહે છે. કુર્કટ તેના ઉત્તરમાં પોતાની પૂર્વની હકીકત સંક્ષેપમાં કહે છે, વધારે સ્પષ્ટીકરણ કેટલાક કારણથી કરતો નથી. ઉત્તમ પુરૂષો પારકા છિદ્ર ઉઘાડવામાં પ્રાચે મુકજ હોય છે. એ વાતનું વધારે સ્પષ્ટીકરણ કરવા જતાં તેમાં પિતાની અપરમાતાના છિદ્ર ખુલાં થાય તેમ છે, તે તેને ઈષ્ટ નથી. તેથી તે વાત ટૂંકમાં કહે છે. તે સાથે શિવમાળાના ઉપકારને અંગે પણ બડ કહે છે. ઉત્તમ પુરૂ કૃતજ હોય છે, તેઓ કોઈને કરેલે અપમાત્ર ગુણ કે લાભ પ્રાણુતે પણ ભૂલતા નથી. તે આ શિવાળાએ તે પિતાના નાટકને શિરપાવ–બક્ષીશ જે પુષ્કળ મળી શકે તેમ હતી તે તજી દઈ કુકડાના વચન માત્રથી તેને માંગી લીધો છે, ને પ્રાણસંમાંથી છોડાવ્યા છે, ત્યાર
For Private And Personal Use Only
