________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર૪.
જૈનધર્મ - પ્રકાશ.
તેની ફરજ છે અને તે દ્વારાજ તેને સાધ્ય પ્રાપ્તિ થવાની છે. લોકકત્તિ કે સ્વજનસ્તુતિની તેને દરકાર રહેતી નથી, કારણ કે તે સમજે છે કે લોકે અમુક વર્તનનો ગમે તેવો ખ્યાલ કરે તેની સાથે પોતાને કોઈ લેવા દેવા નથી, લોક
સ્તુતિથી પોતાનું કામ કાંઈ સુધરતું નથી અને સાધ્ય નજીક આવતું નથી, તેમજ લકે તુતિ કરે કે નિંદા કરે પણ તે સઘળા અહીં બેસી રહેવાના નથી, તેમજ પાતે પણ અહીંથી અમુક પાઠ ભજવી અમુક વરસ રહી ચાલ્યા જવાનું છે.
એવા પ્રકારની વિચારણા આગળ પ્રગતિ કરતાં થાય છે, પરંતુ ત્યાં સુધી વર્તનને અને સમાજને અંકુશ આ પ્રાણી ઉપર બહુ અસર કરે છે. વ્યવહાર અવસ્થામાં પોતે જે વર્તુળમાં ફરતો હોય છે તેના મતની વર્તન ઉપર બહુ અસર થાય છે. દુનિયાના ઘણાખરા પ્રાણીઓમાં એક નબળાઈનું તત્વ છે અને તે એ છે કે પોતાના સંબંધીઓ પિતા માટે સારું બોલે તે સાંભળીને તે રાજી થાય છે. કુકર્મ કરવામાં બહુ નીચી હદ સુધી ઉતરી જઈ તદ્દન લાજમર્યાદા મૂકી દેનાર અધમ મનુષ્યની વાત બાજુ ઉપર રાખીએ તો બાકીના મોટા ભાગના પ્રાણીઓ પોતાની કિ મત સ બ ધીઓમાં ઘટી ન જાય તેને માટે બહુ સંભાળ રાખતા જોવામાં આવે છે અને તેથી કદાચ કોઈ વખત ખરાબ વર્તન કરવાની તેની ઈચ્છા થઈ આવે તે પણ તે અતિ ગુપ્તપણે લોકે અથવા બરાબર કહીએ તો તેના સંબંધીઓ ન જાણે તેવી રીતે કરે છે. મનુષ્યસ્વભાવનો આ આવિભવ બરાબર લક્ષ્યમાં રાખવા યોગ્ય છે. એ ઉચિત છે કે અનુચિત છે તે વર્તનને અંગે પ્રગતિનો વિષય છે, તેની સારાસારતા પર વિચાર કરવાને બદલે આપણે એ આવિભાવથી જેટલું બને તેટલો આત્મપ્રગતિનો લાભ મેળવવા યત્ન કરીએ.
સમાજનો અંકુશ કેટલું કામ કરે છે તેના દાખલાઓ વિચારીએ. નાના ગામોમાં પોતાનું ખરાબ દેખાશે એવી વિચારણાથી અમુક દુર્ગણ ન સેવનાર મોટા શહેરમાં જાય છે ત્યારે કેવા ફરી જાય છે તે જોવા જેવું છે. નાના શહેરમાં વર્તન ગુપ્ત રાખવાની જેવી મુશ્કેલી હોય છે તેવી મોટા શહેરમાં હોતી નથી અને તેથી માત્ર બાહ્ય દેખાવ જાળવી રાખવા ખાતરજ જેઓ વર્તન કરતા હોય તેઓ પિતાના ઈદ્રિય અક મોટા શહેરમાં છુટા મૂકી દે છે. એવી જ રીતે પરદેશમાં ગમન કરનાર આ આત્મજ્ઞાન વગરના હોય છે અને વિશુદ્ધ વર્તનના નિયમનમાં આવ્યા હતા નથી અથવા ચારિત્ર બંધારણના ચગ્ય ખ્યાલ વગરના હોય છે તેઓ અનેક રીતે વિષયાદિમાં પડી જઈ ધન આબરૂ અને જીવનનો ક્ષય કરી આત્મનિપાત કરાવતાં જોવામાં આવે છે. જે કામમાં પરભવ સંબંધી વિશેષ ખ્યાલ હોતા નથી તે પ્રમાણિક થવા કરતાં પ્રમાણિક હેવાનો દેખાવ કેટલે કરે છે તે અવલોકન કરવા જેવું છે. વ્યવહાર તો જગતમાં સાચાને નમેજ ચાલે
For Private And Personal Use Only
