Jain Dharm Prakash 1914 Pustak 030 Ank 05

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

શ્રી જ્ઞાનસાર સૂવ વિવરણ,
૧૩૯ ચિત્તમાં અનેક પ્રકારના સંકલ્પવિક૯પ ઉત્પન્ન કરી પ્રાણીને ભ્રમિત કરી દે છે. કામદેવરૂપ અગ્નિ તેમાં નિરંતર પ્રલિત છે અને તે નેહરૂપ ઇધનવડે દેદિપ્યમાન રહ્યા કરે છે. અર્થાત્ સંસારી છે નિરંતર કામાગ્નિથી બળેલા-દાઝેલાજ રહે છે, તેને કામાગ્નિ કઈ રીતે શાંત પડતજ નથી. વળી સંસારરૂપ સમુદ્રમાં એવા રોગ શેકાદિ ભયંકર જળજંતુઓ રહેલા છે કે જે પ્રાણીઓને આખા ને આખા ગળી જાય છે. પિતાનું ભક્ષ કરી દે છે અર્થાત્ જીવ ગ શેકાદિથી વ્યાપ્ત થઈ સંસારમાં પરિભ્રમણ કર્યા કરે છે. વળી દુબુદ્ધિ, મત્સર, હ. વિગેરે વિજળી સંયુક્ત માઠા પવને તેમાં ઘુઘવાટ કરી રહેલા છે. પ્રાણી છે તે દેને આધીને વત પિતાની ખરી સ્થિતિ ભૂલી જાય છે અને ઉન્માર્ગે પ્રવર્તે છે. એ સમુદ્રમાં પ્રવહનુમાં બેઠેલા મનુષ્ય પણ નિરંતર ભયાકુળ જ રહે છે. તેને ઉત્પાત-સંકટમાં પડતાં વાર લાગતી નથી. આ પ્રમાણે સંસારરૂપ સમુદ્ર અર્થાત્ આ સંસાર વિષય, કષાય, અજ્ઞાન, ભેગતૃષ્ણા, રોગ, શેક, વ્યસને, દબુદ્ધિ, મત્સર અને દ્રોહાદિકવડે વ્યાપ્ત હેવાથી અપરિમિત ભયંકર છતાં પણ આ પ્રાણી તેમાં એ આસક્ત-લીન થઈ ગયા છે કે તેને તેમાં કાંઈ પણ ભય લાગતું નથી. નિર્ભય થઈને તે તેમાં પડ્યો રહે છે. પરંતુ જ્યારે તે તેની અંદર રહેલા કોઈપણ પ્રકારના ઉત્પાતને ભેગા થઈ પડે છે ત્યારે જ તેના ને. કાંઈક ઉઘડે છે, પરંતુ તે ઉઘડેલા નેત્રે પણ પુદ્ગળાનંદી જીવેના પાછા મીચાઈ જતાં વાર લાગતી નથી. જે જીવે અ૯પસંસારી હોય, માગનુસારીપણું પામ્યા હેય, સમકિત દષ્ટિ થયા હોય તેવા ખરેખરા ભવભીરૂ જનેના નેજ પાછા મીંચાતા નથી. તે તે પૂરેપૂરાં સાવધાન થઈ જાય છે અને સંસારને ખરેખરા રૂપમાં ઓળખી તેમાંથી છુટા થવા અહર્નિશ ચિંતવન કરે છે. તેમાંથી નીકળવાને ખરે માર્ગ શોધી કાઢે છે અને પછી તે માર્ગે ચાલવા અવિચ્છિન્ન પ્રયત્ન કરે છે. તેને માટે જ પાંચમા શ્લોકમાં કહે છે કે
આ પ્રમાણે ભવસમુદ્ર અત્યંત ભયંકર હોવાથી જ્ઞાની તેનાથી ઉદ્વિગ્ન ચિત્તવાળા થઈને તેને તરવાને ઉપાય સર્વ પ્રયત્નવડે ઈરછે છે. ”
આવી તીવ્ર ઈચ્છા થવાથી જ્ઞાનીઓ મેક્ષમાર્ગની શોધ કરે છે–સંસાર સમુદ્રથી કેમ પાર ઉતરાય ? તેને માટે બતાવેલા અનેક ધમધ્યપ્રણિત માર્ગોમાંથી સર્વજ્ઞપ્રણિત મેક્ષમાર્ગને શોધી કાઢી તેને અંગીકાર કરે છે અને તેના આરાધનમાં એવા અનન્ય ચિત્તવાળા થાય છે કે જેમ મૃત્યુના ભયથી તેલથી ભરપૂર ભરેલા પાત્રને લઈને આખા નગરમાં ફરનારે મનુષ્ય તેમાંથી જરા પણ દૌલબિંદુ બહાર ન પડવા માટે એકચિત્ત થઈ જાય છે અથવા તે રાધાવેધ સાધનાર ધનુષ્યધારી જે અવળા સવળા ફરતા ચક્રોમાંથી ઉપર રહેલી રાધા