Jain Dharm Prakash 1903 Pustak 019 Ank 03

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 5

તત્વજ્ઞાન સબધમાં જૈનધર્મે કરેલા વધારે.
પ
કે જ્યાં અસખ્ય સૂક્ષ્મજીવે નહીં હોય. સૂક્ષ્મદર્શક યત્રથી બ્લેઇ શકાય એવા જીવાના કરતાં પણુ અનંતણા બારીક જીવે છે એમ જૈનશાસ્ત્ર કહે છે. શસ્ત્રથી છેવાં છેદાય નહીં અને અગ્નિથી માન્યા મળે નહીં એવા સમ જીવે જગતમાં છે. તેઓની ચૈતન્યાત્મક શક્તિ અસપાસના સત્સંગે સાથે સબંધ ધરાવે છે. જમીનમાંથી તરત નીકળેલા માટી અને પથ્થરમાં જીવત હાય છે. અનેક જીવાનુ સ્થાન હોવા ઉપરાંત પાણી પોતેજ અેક સૂક્ષ્મ જીવાનો સમૂહ છે. વયુ, અગ્નિ અને વિજળી સુદ્ધાંતમાં ચેતન્ય છે. સત્યતાએ તે માટી, પથ્થર, પાણી વિગેરે સ્થૂળ દ્રવ્યો. પોતેજ અનેક જીવાના સમૂહ છે. સૂકાયેલી માટી, પથ્થર તથા ઉકાળેલું પાણી તે તદ્દન જડ દ્રવ્ય છે. તેમ શાક કુળ કુલમાં પણ જીવ છે. પણ જ્યારે તે સૂકાઇ જાય કે તેને રાંધવામાં આવે ત્યારે તેમાં ખીન્નકલ ચૈતન્ય રહેતુ નથી. ઝીણી જીવાત, કીડાં, માછલીઓ, પક્ષીએ, પશુએ અને મનુષ્યો તે · પણુ જીવન યુકત છે. નક્ષત્ર અને ગ્રહામાં પણ્ અનેક જીવા રહેલા છે. ચૈતન્ય તે કાંઇ જીવેાના જીવનતત્વથી ભિન્ન અને વિશિષ્ટ એવે! કેાઇ મૂર્ત પદાર્થ નથી. પણુ ચૈતન્ય તા એક પ્રાણીએના જુદા જુદા વર્તનનું અવલોકન કરવાથી જાણુવામાં આવેલા સામાન્ય ધર્મે છે. એક પ્રાણીના વાસ્તવિક સંવર્ધનને ક્રમ તે ખીજાના કરતાં જુદો હોવાથી જૈનશાસ્ત્રકારોએ જવાના જુદા જુદા વર્ગ પાડે. લા છે. તેમાં બહુ સાદો વિભાગ તે જીવાએ જેટલી ઈંદ્રીયા વિકાશેલો છે તેટલી ઈંદ્રીઓની સંખ્યા ઉપર રચેલો છે.
પ્રાણી વર્ગ ઉપરાંત ખીજો વર્ગ અજીવ દ્રવ્ય છે તે આ પ્રમાણે પુદ્ગળ, ધર્માસ્તિકાય, અધાસ્તિકાય, આકાશાસ્તિકાય ને કાળ તેમાં આકાશાસ્તિકાય ધર્માસ્તિકાય તે અધમાસ્તિકાયને જૈનમત પ્રમાણે સ્થલ દ્રવ્ય (પુદ્ગળ) ગણુત્રા, માં આવતા નથી. પુંગળમાં કેટલાએક ગુણા અને સંબધે! છે કે જે આ કાશાસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાય ને અધાસ્તિકાયમાં નથી. કાળની પશુ ( લાક્ષણિક અર્થમાં ) દ્રવ્ય તરીકે ગણન! કરવામાં આવી છે. ચેતન ચેત બ્યાની સતત ઉંચે.ગિતાના સામાન્ય ધર્મ જેનથી જાણુવામાં આવે તેવુ
નામ કાળ.
હવે દરેક જીવ સૂક્ષ્મ વા ખાદર, કર્મરૂપી શકિતએનું મધ્ય બિંદુ છે. મૈં શબ્દતા પર્થ વેદમાં દેવા અને પિતૃઓને અર્થે યજ્ઞાદિક કરવા અને માળિદાન આપવા એવે છે. સમય મને સર્ચ કરજ, સારા
જતાં