Jain Darshan me Shraddha Matigyan aur Kevalgyan ki Vibhavana

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Jagruti Dilip Sheth Dr

Page 73

जैनदर्शन में सम्यग्दर्शन मतिज्ञान केवलज्ञान 23. क्षणतत्क्रमयो: संयमाद् विवेकजं ज्ञानम् । योगसूत्र ३.५२. 24. कैवल्यं प्राप्तास्तर्हि सन्ति च बहवः केवलिनः । ते हि त्रीणि बन्धनानि छित्त्वा कैवल्यं प्राप्ताः ।
ईश्वरस्य च तत्सम्बन्धो न भूतो न भावी। स तु सदैव मुक्त: सदैवेश्वरः । योगभाष्य, १.२४ 25. ....प्रकृष्टसत्त्वोपादानादीश्वरस्य शाश्वतिक: उत्कर्षः... । वही, १.२४ 26. एतस्यामवस्थायां कैवल्यं भवतीश्वरस्यानीश्वरस्य वा विवेकजज्ञानभागिन इतरस्य वा ।
योगभाष्य, ३.५५. 27. अधर्म-मिथ्याज्ञान-प्रमादहान्या धर्म-ज्ञान-समाधिसम्पदा च विशिष्टमात्मान्तरमीश्वरः ।
न्यायभाष्य, ४.१.२१. 28. बहिश्च विविक्तचित्तो विहरन्मुक्त इत्युच्यते। न्यायभाष्य, ४.१.६४ 29. योगी खलु ऋद्धौ प्रादुर्भूतायां विकरणधर्मा निर्माय सेन्द्रियाणि शरीरान्तराणि तेषु युगपद् ज्ञेयानि
उपलभते । न्यायभाष्य, ३.२.१९. जयन्त भट्ट के वचन इस सन्दर्भ में ध्यान देने योग्य हैं: योगी हि योगर्द्धिसिद्ध्या विहितनिखिलनिजधर्माधर्मकर्मा निर्माय तदुपभोगयोग्यानि तेषु तेषूपपत्तिस्थानेषु तानि तानि सेन्द्रियाणि शरीराणि, खण्डान्त:करणानि च मुक्तैरात्माभिरुपेक्षितानि गृहीत्वा
सकलकर्मफलमनुभवति प्राप्तैश्वर्यः ... । न्यायमञ्जरी, काशी संस्कृत सिरिझ, भा. २, पृ. ८८ 30. भगवतीसूत्र, अभयदेव टीका सहित, मुंबई १९१८-२१, पृ. ६२. 31. तायः स्वदृष्टमार्गोक्तिः वैफल्याद् वक्ति नानृतम् ।
दयालुत्वात् परार्थं च सर्वारम्भाभियोगतः।
तस्मात् प्रमाणं तायो वा चतु:सत्यप्रकाशनम् ॥ प्रमाणवार्तिक, १.१४७-४८ 32. तस्मादनुष्ठेयगतं ज्ञानमस्य विचार्यताम् ।।
कीटसङ्ख्यापरिज्ञानं तस्य न: क्वोपयुज्यते ।। हेयोपादेयतत्त्वस्य साभ्युपायस्य वेदकः । य: प्रमाणमसाविष्टः न तु सर्वस्य वेदकः ।। दूरं पश्यतु वा मा वा तत्त्वमिष्टं तु पश्यतु ।
प्रमाणं दूरदर्शी चेदेतद् गृघ्रानुपास्महे ।। प्रमाणवार्तिक, १.३३-३५ 33. चंदावेज्झयपईण्णयं, गाथा ६४-६६ (पईण्णयसुत्ताई, भाग १, महावीर जैन विद्यालय
संस्करण) 34. दर्शन और चिन्तन, पृ. ५५६ 35. यस्मात् तु व्यवस्थितविषयाणीन्द्रियाणि तस्मात् तेभ्योऽन्य: चेतन: सर्वज्ञ: सर्वविषयग्राही
विषयव्यवस्थिमतीतोऽनुमीयते । न्यायभाष्य, ३.१.३