________________
૩૭૮
a ૧૯૧૦-૧૯૯૦
ના ને ૫ થ મા
છે
એ જ્ઞા ને ૫ યુ મી ?
* કારતક સીપાંચમને જ્ઞાનપંચમી આપણે ગણી છે. જ્ઞાનને પ્રેમને જનમ માનવાની ભૂલ કેઈએ કરવી નહિ. જ્ઞાનનું પણ એવુ. પવન બનાવીને તેના પ્રોજકેએ જ્ઞાનને સર્વોપરી ગરિમા બક્ષી | જ છે. આપણુ પિતાના સંસ્કાર કઈ પદાર્થને જાણ પ્રેરે છે, છે. વરસોવરસ આ જ્ઞાનપંચમી પર્વની ઉલાસપૂર્વક અને પૂરા ત્યારે તે પદાર્થની જાણકારી થાય છે. જાણકારી થવી એ જ્ઞાનની ઠાઠમાઠથી તેની ઉપાસના કરવામાં આવે છે. ઘણા આ પર્વના ઉત્પત્તિ નથી, પરંતુ તે માત્ર પ્રવૃત્તિ છે. આથી જ અમે માત્ર દિવસે નવા કે શાસ્ત્રના અભ્યાસને પ્રારંભ કરે છે. આ| જ્ઞાતાને જ્ઞાની ગણવાને ઈન્કાર કરીએ છીએ. દિવસે વધુ સંધામાં જ્ઞાનનું પૂજન થાય છે. શકિતવતે આ આપણું આચાર્યો, મહારાજે, પંડિતો અને શિક્ષકે “આત્મદિવસથી જ્ઞાન મેચમી ત૫ શરૂ કરે છે.
તત્વ' વિષય પરની પરીક્ષામાં બેસે તે તેઓ દરેક સુવર્ણચંદ્રક E આગ્રહ અને આવેશ વિના, શાંત, સરળ અને ગંભીર ચિરો ! અચૂક મેળવે. “આત્મા’ વિષેની આ સૌની જાણકારી માન મૂકવે એક વિજ્ઞાનીની ઢબે વિચારીએ કે આ દિવસે શું ખરેખર જ્ઞાનની | તેવી છે. પરંતુ “આત્મજ્ઞાનની પરીક્ષામાં બેસે તે? એકાદ બે પૂજા, આરાધન કે ઉપાસના થાય છે ખરી? મુક્તિ માટેની | આંગળીના વેઢા ગણાય એટલા માંડ તેમાં ઉત્તીણ થાય. અમારા ત્રિપદીના મધ્યમાં જે જ્ઞાન મૂકવામાં આવ્યું છે તેની સાધના | આ તારતમ્યને કેઈ તરંગ ન ગણે. પ્રમાણભૂત ગ્રન્થમાં શું વિંધાન ખરેખર કેટલી માય છે?
છે કે “સાડા નવ પૂર્વ ભી જનાર પણ અજ્ઞાની હેર શકે છે.' - આજે થી જ્ઞાનની ઉપાસનાનું સર્વાગીણ પરીક્ષણવિલેષણ | આ વિધાન બૂલંદ ઘેષજૂ કરે છે કે ભ થવું, શાસ્ત્રોને કરતાં દીવા જે સ્પષ્ટ થાય છે કે આપણે રેયની ઉપાસના જ ! અભ્યાસ કરે, આગમો કંઠસ્થ કરવા તે જ્ઞાન નથી. ? સ્ત્રાભ્યાસ વધુ કરીએ છીમ. રેય તરફ જ આપણે ઝોક વધુ છે. ગેય પર છે તે માત્ર જ્ઞાન તરફ લઈ જતી પગદંડી છે. મન અને ઈન્દ્રિય
જ સવિશેષ ભાર મૂકવામાં આવે છે. આમાં નગઢ સત્ય એ છેદ્વારા જે જણાય છે તે જાણકારી છે. માહિતી છે. અને કેયને જ ઝમ માની લેવામાં આવ્યું છે. આનું પરિણામ ધેલી ! ઇન્દ્રિયની પાર જે ચેતના છે તે ચેતના દ્વારા આત્મા નું અનુબાર જેવું ચીતરફ દેખાય છે કે ચતુર્વિધ સંઘમાં જ્ઞાતાઓ | સંધાન તે છે જ્ઞાન. આત્માનું આતમા દ્વારા દર્શન, હનુ-હથેકડાબંધ છે, માની કદાચ નથી. કદાચ જ્ઞાની છે તે તેમની ભ વનું વિમરણ અને આત્માનું આત્મભાવમાં ૨ વ તે છે કોઈને પડી ની
જ્ઞાન. આત્માને જેને અનુભવ થયો છે તે જ સાચા ર ની. મહાઅહી તમે સ્વાભાવિક જ પ્રશ્ન કરશે, કે “અનેક શાસ્ત્રો મહોપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીના શબ્દોમાં આવે ‘જ્ઞ છે શ્વાસઅને આગમી પારંગત પૂજ્ય આચાર્ય મહારાજ જ્ઞાની નથી | શ્વાસમાં કરે કમને ખેહ.” 'શું?' શાસ્ત્રપગત આચાર્યની વિદ્વત્તાને પૂરો વિનય કરીને ઘણી જ ઘેરી કમનસીબી છે આ કે, જ્ઞાનપંચમી આધનામાં ( અમે કહીશું તેઓ સૌ જ્ઞાતા છે, પણ જ્ઞાની નથી, તેઓ સૌ | આત્મજ્ઞાનના લક્ષ્યને અભરાઈએ ચડાવી દેવાયું છે. આ જ પુસ્તક શાસપારંગત છે પણ જ્ઞાનવંત નથી. તેઓ સૌ આગમબિંદુ છે | ઉપર ચલણી નેટ અને સિકકા મૂકી, તેના પર સુઇ ડનો ભૂકે ૫ણ જ્ઞાનમય ન મી.
ભભરાવી જ્ઞાનની પૂજા કરાય છે. આગમ પુરુષોની ભ ય રચના રખે આને કિોઈ આચાર્યો સામેના આક્ષેપ ગણે. આચાર્યોની કરાવી, છોડ ભરાવી જ્ઞાન પ્રત્યે આદર બતાવાય છે. રોરો કાગળ બદઈ (બ્લેક ઈલ) કરવાનો અમારો મુદ્દલ આશય નથી. નરકા અને બરૂ કે બોલપેન મૂકી જ્ઞાન પ્રત્યે ભક્તિ કરાય છે. અને નિર્ભેળ અને સમાજ સમક્ષ રજૂ કરીએ છીએ કે ય પરંતુ ગાથાઓ ગોખીને જ્ઞાનની ઉપાસના કરાય છે, આમાં અને જ્ઞાન બંને એક નથી. જ્ઞાતા અને જ્ઞાની બંને ભિન્ન છે. સ્વસ્થ અને સર્વનો આત્મા કયાં? અમાથી પ જી-ભત
ય અને જ્ઞાન અને મૌલિક અને સ્વતંત્ર રેય છે. દ્રવ્ય, ગુણ અને અને ઉપામ્રના કરનાર કેટલા ? આત્માની પૂજા-ભ છે અને "દાય. આત્મા ગુણ તે છે, જ્ઞાન, સરળ ભાષામાં કહીએ તે ! ઉપાસના કરનાર કેટલો? આત્માની અદબ અને તેનો આદર ફોર એટલે માહિતી. જ્ઞાન એટલે આત્માને અનુભવ. 3ય એટલે | કરનારા કેટલા ? હતકારી. જ્ઞાન એટલે સતત અભળગૃત.
| | ચતુર્વિધ સંઘમાં આજે જ્ઞાનના ઓઠા હેઠળ જે શાસ. માણસ ગુસ્સામાં હોય છે ત્યારે તે કેઈને ચમચઆવીને વાસના અને સંપ્રદાય-પક્ષ-ફિરકાવાસના દઢતર બનતી નેવાય છે, તમા ચડી દે છે. કેઈ સમજદાર કહેશે કે તેનામાં શક્તિ તે પરિપ્રેક્ષ્યમાં આજે સૌથી તાતી જરૂર છે આત્મજ્ઞાન નાં, જ્ઞાન
જાગી એટલે તમારો ચડી દીધે? કેઈ પ્રિયજનને જોઈને પંચમી પર્વના સિંદ્રાસને આજ ચઢી બેઠેલાં ભાવશૂન્ય શ્રવજ્ઞાનને . દેડીને તેને ભેટી પડે છે. શું પ્રેમ જ એટલે તે દેડીને ઉઠાડી ત્યાં આત્મજ્ઞાનની પુન: સ્થપના કરવી અનિવાર્ય બની છે. ભેટ? ના, નું દેવું અને ભેટવું એ પ્રેમની અભિવ્યક્તિ છે. '
– ગુણવંત શાહ (t )
આત્મારા ગુણને
આત્માને અનુe- *
ચતુક પ્રદાય-પક્ષી જરૂર છે આત્મા
