________________
૧૨
પાપ બંધાય એ ખાવા છતાં એના ઉપયોગ જુદી દિશામાં હતા, એ જાગૃત હતા, એ તરી ગયેા. આ દૃષ્ટાંતા નિ`ળતાના ટેકા માટે નથી પણ નિ`ળને સબળ બનાવવા માટે છે. દુનિયામાં કઈ વસ્તુ ખરાબ નથી. વસ્તુને ખરામ કહેવી એ આપણી સમજણમાં રહેલી ખરાખી બતાવે છે. સમજણુમાંથી સડે જાય પછી સાધનને વખોડવાનું નહિ રહે. જે સાધનને વખાડે છે એ સાધક તરફ નજર નથી નાખતા. સાધન ખરામ નથી, સાધક ખરામ છે.
સાધનની ઉપયેાગિતા જ્યાં સુધી સાધક વિચારે નહિ ત્યાં સુધી સાધનમાં રહેલી શકિત એને પ્રાપ્ત નથી થતી.
પૂર્ણ તારૂપી સાધ્યને પ્રાપ્ત કરવા મગ્નતારૂપી સાધનની જરૂર છે.
મનને સમાધાનમાં લાવવા માટે દોડતી ઇંદ્રિયાને પાછી ખેલાવવાની છે.
ઇંદ્રિયાના સ્વભાવ જ્યાં આકણુ મળ્યું ત્યાં ઢોડે. પ્રલાભન આકષક છે. ઇંદ્રિયા આકર્ષાય એટલે એ બાજુ દોડે.
દોડતા ઘેાડાની લગામ ખેચા કે ઘેાડા તરત ઊભેા રહી જાય. એમ મનદંડ, વચનદંડ અને કાયદંડ વડે દોડતી ઇંદ્રિયાને ઊભી રાખવાની છે. ઇંદ્રિયાના સમૂહ છે, પાંચ ઇંદ્રિયા અને એના ઉપર મન બેઠું છે.
આ ઇંદ્રિયાનુ એક બીજાની સાથે સાંધાન (collaboration) છે.
તે
આંખ કહે કે હું પટ્ટાને જોઇ લઉં સ્પર્શેન્દ્રિય કહે કે હું ભોગવી લઉં, નાક કહે કે હું સૂંઘી લઉં તેા જીભ કહે કે હું ચાખી લઉં. એક ઇંદ્રિયના જોડાણુથી બાકીની ચારે ઇંદ્રિયા ભાગવવા ભેગી થઇ જાય, જોડાણુ એક સાથે પણ સબંધ બધા સાથે. કામ એક ઇંદ્રિય કરે પણ
દિવ્ય દ્વીપ પાછળથી બાકીની ઇંદ્રિયા જોડાઇ જાય. Sleeping partnerની જેમ ચૂપ બેઠેલી ઇંદ્રિય પણ ૨સ મેળવી લે છે.
આંખ જોઈ આવે. તમે કહા, માત્ર આંખે જોયુ, એમાં શું થયું? પણ મળ્યું બધાને,
આ ઇંદ્રિયાના સમૂહ એકત્રિત થઈને આત્મા ઉપર આક્રમણ કરે, આત્મપ્રકાશને આવૃત્ત કરે. આ ઇંદ્રિય સમૂહના કાવતરાંને ઊથલાવી પાડા તા મનમાં સમાધાન તરત થાય.
જ્યાં સુધી ઇંદ્રિયા શાંત ન થાય ત્યાં સુધી મનમાં સમાધાન થતું નથી.
આંખ આમ તેમ દોડતી હાય, કાન કઈંક સાંભળવા ઊંચાનીચા થતા હૈાય, જીભ સ્વાદ લેવા સળવળતી હાય અને શરીર ગમે તેમ ડાલતુ હાય તે! મન શાંત કેમ બેસે ?
ધ્યાનની મહત્તા શું છે?
પદ્માસન લગાવીને બેસી જાઓ, શરીરને નિશ્ચળ બનાવેા. આંખાને ખંધ નહિ, પણ અઉન્મીલિત રાખા; અડધામાં માહ્ય જગત દેખાય અને અડધામાં આંતરષ્ટિ. બાહ્ય અને આંતર જગતની વચ્ચે તમે રહી શકેા.
ખરણાની વચ્ચે દીપક મૂકો તો એનુ અજવાળું અંદર પણ પડે અને બહાર પણ પડે સંસ્કૃતમાં એને ‘તેહિ ચાય' કહેવામાં આવે છે.
એમ ધ્યાન ધરતી વખતે અઉન્મીલિત નયન રાખેા. અંદર પણ નહિ, બહાર પણ નહિ, પણ બન્નેની વચ્ચે સમતુલ અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય. આંખે સંપૂર્ણ બંધ રહે તેા માત્ર અંધકાર અનુભવે, સંંપૂર્ણ ખુલ્લી રહે તે અનેકમાં
અટવાઇ જાય.
શરીર ઉપર કાબૂ આવતાં ધીમેધીમે બધી ઇંદ્રિયોને ખેંચીને બેસાડે.
કરુ... દોડાદોડ કરતુ હાય તા બાપા ટિંગાટાળી કરીને લઇ આવે. ખાળમંદિરમાં ન જતુ
