________________
૧૪
૮ કાલે વ્યાખ્યાનમાં આવીશ ' એવા સંકલ્પ કરનારની કાલ આવી જ નહિ, એને તા કયાંક પ્રમુખ તરીકે દોડવાનુ હશે, હારતારાના ભાર સ્વીકારવાને હશે, સેક્રેટરી બનીને આમંત્રિત મહેમાનેાને આવકારવાના હશે; એની કાલ ક્યાંથી આવે ?
૮ કાલ”માં ને કાળમાં એ ચાલ્યા જાય છે, જીવન એળે જાય છે.
પહેલાં પેાતાની પંચાત કરતા હતા, હવે ગામની પંચાત લઇને બેઠા છે. એને શાંતિ કયાંથી ?
એ પગમાં હાડકું ભરાવીને હાડકું ચૂસતા કૂતરા પોતાને દુનિયાના રાજા માને છે. તમે નજીક જાએ તેા કિયું કરે. · આ મારું સુખ, આ મારું સ્વર્ગ, કાઇ લૂટી જશે તેા ??
કૂતરું હાડકુ ચૂસે છે કારણ કે એને એમાં સ્વાદ લાગે છે. રસ નથી ત્યાં કાઇ ચૂસતું નથી. નાનામાં નાની કીડી પણ જાણે છે કે સાકરમાં સ્વાદ છે એટલે ત્યાં દેડા. અને રાખમાં સ્વાદ નથી એટલે ત્યાંથી ભાગેા.
પણ હાડકામાં તે નથી રસ કે નથી સ્વાદ. સ્વાદ આવ્યા કયાંથી ?
કૂતરુ હાડકુ એટલા જોરથી ચૂસે છે કે ાડકું એના નાજુક તાળવામાં વાગતાં તાળવામાંથી લેાહી નીકળે છે. પેાતાનુ જ લેાહી હાડકા પર લાગતાં કૂતરું એના ઉપર જીભ ફેરવે અને માને કે હાડકું સ્વાદવાળું છે.
અ અજ્ઞાન છે, હાડકામાં સ્વાદ કયાંથી ? સ્વાદ તે તારા જ તાળવામાંથી નીકળેલા લેાહીમાં છે. ખખર નથી એટલે જ સૂકા કટકામાં સુખ માનીને પકડી બેઠો છે.
દિવ્ય દ્વીપ કૂતરું જે સમજતુ નથી તે તમે સમજો છે પણ તમે જે સમજતા નથી તે સજ્ઞે સમજે છે. આટલેા જ ફેર છે.
વ્યકિતએ વસ્તુ ઉપર મમતા આરેષિત કરીને સુખ મેળવવા ચાહે છે, સ્વજનને સુખી અનાવવા ઈચ્છે છે પણ પાતાની શી હાલત છે તે ન વિચારે.
સુખી કુટુંબમાં એક ભાઇ મરણપથારીએ હતા. પાંચ દીકરાઓને આલાબ્યા, કહ્યું : તમે એમ ન માનશે કે તમારા પિતાએ તમારે માટે કાંઇ કર્યું નથી. એક જ મકાનમાં તમારે માટે પાંચ લેટ રાખ્યા છે જેથી તમે જુદા ન પડે; અહીંથી દેશમાં જાઓ તેા ત્યાં પણ એવી જ ગોઠવણુ કરી છે. પાંચ દાખડાઓમાં ઝવેરાત રાખ્યુ છે જેથી તમારે ઝઘડા ન કરવા પડે. તમને કેાઈ જાતનું દુઃખ ન પડે એની બધી ગેાઠવણ કરી છે અને કારા કાગળા પર સહી પણ કરી રાખી છે.
દીકરાઓના વિચાર કર્યાં પણ પેાતાના વિચાર નહિ. કયાં જવાના તેના વિચાર જ નહિ. છેલ્લી ઘડી સુધી જીવ દીકરાઓમાં જ રહ્યો.
મમતાની આ ઢોરી તૂટતી જ નથી, ખેંચાણ બહુ જબરજસ્ત છે. છેલ્લી ઘડી સુધી એને આરામ નથી.
એક બીજી રીતે પણ કહી શકે : પચાસ વર્ષી સાથે રહ્યા, હવે હું જાઉં છું, સંપીને આનંદથી રહેજો, મારી પાછળ કકળાટ કરશેા નહિ. કયાંક મળ્યા હતા તેા અહીં ભેટ થયે, વળી પાછા કયાંક મળીશુ.
મનુષ્યજીવન આવી તૈયારી કરવા માટે છે. પણ જેણે કને બદલે મમત્વની મૂર્છાથી બધું મારું માન્યું; પત્ની મારી, દીકરા મારા, ઘર મારું અને વાડી મારી, એને પૂછે તુ કાના ?
