Dharmni ane Ena Dhyeyani Pariksha

Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf

Page 8

પs ]
દર્શન અને ચિંતન “ રૂપે સંભવતા જ નથી તે જ્યારે એવા આચારનો કેઈ વિરોધ કરે છે, તેને
સ્થાને અન્ય નિયમ અને આચારે સ્થાપવા મથે છે, ત્યારે પ્રથમના આચારોને અનુસરનારાઓની લાગણી કેમ દુભાય છે ? અને એ લાગણી દુભવવી સુધારવાદીઓ વાસ્તે ઈષ્ટ છે ? જવાબ સ્પષ્ટ છે. વ્યાવહારિક ક્રિયાકાંડને ભ્રમણાથી તાવિક ધર્મ માની લેનાર વર્ગ હમેશાં માટે હોય છે. તેઓ એવા ક્રિયાકાંડે ઉપર થતા આઘાતને તાત્વિક ધર્મ ઉપરને આઘાત માનવાની ભૂલ કરે છે. એ ભૂલમાંથી જ એમનું દિલ દુભાય છે. સુધારવાદીઓનું કર્તવ્ય છે કે પોતે જે સમજતા હોય તે સ્પષ્ટપણે ઘરેડવાદીઓ સામે મૂકે. ભ્રમણ દૂર થતાં જ એમની દુભાતી લાગણી બંધ પડી તેનું સ્થાન સત્ય-દર્શનને આનંદ લેશે. દેવ, ગુરુ, ધર્મ તો
જૈન પરંપરામાં તાત્વિક ધર્મ ત્રણ તરોમાં સમાયેલો મનાય છે. દેવ, ગુરુ અને ધર્મ. આત્માની પૂરેપૂરી નિર્દોષ અવસ્થા એ દેવત; એવી નિર્દેઉતા પ્રાપ્ત કરવાની સાચી આધ્યાત્મિક સાધના એ ગુરુતત્વ; અને બધી જાતને વિવેકી યથાર્થ સંયમ તે ધર્મતત્ત્વ. આ ત્રણ તને જૈનત્વને આત્મા કહેવું જોઈએ. એ તને સાચવનાર અને પિષનાર ભાવનાને એનું શરીર કહેવું જોઈએ. દેવતત્ત્વને સ્થૂલ રૂપ આપનાર મંદિર, એમાંની મૂર્તિ, એની પૂજા-આરતી, એ સંસ્થા નભાવવાનાં આવકનાં સાધને, તેની વ્યવસ્થાપક પિઢીઓ, તીર્થસ્થાને એ બધું દેવતત્વની પિષક ભાવનારૂપ શરીરનાં વસ્ત્ર અને અલંકાર જેવું છે. એ જ રીતે મકાન, ખાનપાન, રહેવા આદિના નિયમ અને બીજા વિધિવિધાન એ ગુરુતત્વના શરીરનાં વસ્ત્ર કે અલકારે છે. અમુક ચીજ ન ખાવી, અમુક જ ખાવી, અમુક પ્રમાણમાં ખાવી, અમુક વખતે ન જ ખાવું, અમુક સ્થાનમાં અમુક જ થાય, અમુકના પ્રત્યે અમુક રીતે જ વરતાય, ઇત્યાદિ વિધિનિષેધના નિયમો એ સંયમતત્વના શરીરનાં કપડાં કે ઘરેણાં છે.
આત્મા, શરીર, તેનાં અંગ વગેરેનો પરસ્પર સંબંધ
આત્માને વસવા, કામ કરવા, વિકસવા વારતે શરીરની મદદ અનિવાર્ય છે. શરીર વિના તે કશે વ્યવહાર સિદ્ધ કરી ન શકે. કપડાં પણ શરીરને રક્ષે છે. અલંકારે એની શોભા વધારે છે. પરંતુ ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે એક જ આત્મા હોવા છતાં એના અનાદિ જીવનમાં શરીર એક નથી હોતું. પ્રતિક્ષણે તે બદલાય છે–એ વાત મનમાં ન લઈએ તેય જુના શરીરને