________________
ધર્મની અને એના ધ્યેયની પરીક્ષા
[ ૬૩ સામે પરલકવાદીઓનો ઉપદેશ શરૂ થાય—અરે, ગાંડા! આત્માનું તે કરી લે. માબાપ એ તે આળપંપાળ.” એ ભાઈ પછી નીકળે પરલેક માટે અને ત્યાં પાછું એ જ બિનજવાબદારીનું અનવસ્થાચક્ર ચાલવું શરૂ થાય.
બીજે યુવક સામાજિક જવાબદારીઓ તરફ ઢળતું હોય તેવામાં પરલોકવાદી ગુરુ તેને કહે : “અરે, નાતજાતના ગેળ તેડી એને વિશાળ બનાવવાની વાતમાં પડ્યો છે, પણ કાંઈ આત્માનું વિચાર્યું? પરલોક ભણું તે છે. આવી આળપંપાળમાં શું ફર્યો છે ?” પેલે યુવક ગુરુને પગલે ન જાય તેય ભ્રમણામાં પડી હાથમાં લીધેલ કામ છોડી દેતો દેખાય છે. એક બીજે યુવક વૈધવ્યની વારે ધાઈ પિતાની બધી સંપત્તિ અને બધી લાગવગને ઉપગ પુનર્લગ્ન વાસ્તે કરતો હોય યા અસ્પૃશ્યોને અપનાવવામાં અને અસ્પૃશ્યતા નિવારવામાં કરતે હોય ત્યારે આસ્તિકરત્ન ગુરુ કહે–“અરે, વિષયના કીડા, આવાં પાપકારી લગ્નના પ્રપંચમાં પડી, પરલેક કાં બગાડે છે ?” બિચારે તે ભરમાર્યો અને મને લઈ બેસી ગયો. ગરીબની વહારે ધાવા ને તેમને પૈસો નહિ તે પાઈ મળે તેવા રાષ્ટ્રીય ખાદી જેવા કાર્યક્રમમાં કોઈને પડતે જોઈ ધર્મત્રાતા ગુએ કહ્યું—“અરે, એ તે કર્મનું ફળ છે. સૌનું કર્યું સૌ ભેગ. તું તારું સંભાળ ને? આત્મા સાચળે, એણે બધું સાચવ્યું. પરલોક-સુધારણું એ જ ઉચ્ચ એય હેવું જોઈએ.” આવા ઉપદેશથી એ યુવક પણ કર્તવ્યથી સરક્યો. આવા બનાવો, આ જાતના કર્તવ્યભ્રંશ સમાજે સમાજમાં અને ઘરેઘરમાં
છે કે વધતે અંશે જોઈ શકીશું. ગૃહસ્થની જ વાત નથી, ત્યાગી ગણાતા ધર્મગુરુઓમાં પણ કર્તવ્યપાલનને નામે મીંડુ છે. ત્યારે ચાર્વાક ધર્મ કે તેના
ધ્યેયને સ્વીકાર ન કરીને જે પરિણામ ઉપસ્થિત કર્યાનું કહેવાય છે તે પરિણામ પરલેકને ધર્મનું ધ્યેય માનનારે ઉપસ્થિત નથી કર્યું, એમ કોઈ કહી શકશે? જે એમ ન હોત તે આપણા આખા દીર્ધદર્શી ગણાતા પકવાદી સમાજમાં આત્મિક, કૌટુંબિક, સામાજિક અને રાષ્ટ્રીય જવાબદારીઓની ખામી ન જ હોત.
કરજ કરીને પણ ઘી પીવું એવી માન્યતા ધરાવનાર માત્ર પ્રત્યક્ષવાદી અને તે પણ સ્વસુખવાદી ચાર્વાક હોય કે પરલોકવાદી આસ્તિક હોય, પણ જો તેઓ બન્નેમાં કર્તવ્યની યોગ્ય સમજ, તેની જવાબદારીનું આત્મભાન અને પુરુષાર્થની જાગૃતિ–એટલાં ત ન હોય તો બન્નેના ધર્મધ્યેય સંબંધી વાદમાં ગમે તેટલું અંતર હોવા છતાં તે બન્નેના જીવનમાં કે તેઓ જે સમાજના અંગ છે તે સમાજના જીવનમાં એ બન્નેના ધ્યેયભેદને કારણે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
