________________
૧૮ ]
દર્શન અને ચિંતન સૌર્ય પોષવાથી કે વારસાગત ચાલી આવતી ભાવનાથી સાચવી, વધારી અને સમારી રાખેલા વાળ, જ્યારે તેના મૂળમાં કોઈ ભારે સડાણ ઊભું થતા કાપવામાં આવે અને તે વખતે પેલી યુવતી “મને મારી નાખી” કે “કાપી નાખી” એવી વાળ–મોહ-વશ બૂમ પાડે, તેના જેવી બૂમ પિલા ધર્મરક્ષકેની નથી લાગતી શું ? પ્રશ્ન થશે કે શું તાત્વિક અને વ્યાવહારિક ધર્મને સંબંધ તેમ જ તેનું બળાબળ, ઘડપથી વિદ્વાન ગણતા આચાર્યરાજે નથી જાણતા ?
જે તેમનું બુમરાણ સાચું હોય તે જવાબ એ છે કે કાં તે તે નથી જાણુતા, અને જાણે છે તે એવા અસહિષ્ણુ છે કે તેના આવેશમાં સમતલપણું ગુમાવી બાહ્ય વ્યવહારના પરિવર્તનને તાત્ત્વિક ધર્મને નાશ કહેવાની ભૂલ કરી બેસે છે. મને પિતાને તો આવા બુમરાણનું કારણ એ જ લાગે છે કે
જ્યારે જીવનમાં તાત્વિક ધર્મ રહે જ નથી અને વ્યાવહારિક ધર્મની બાધાયેલી લેપ્રતિષ્ઠા તેમ જ તે પ્રત્યેની લોકભકિત ઉપર, કશા પણ ત્યાગ અર્પણ સિવાય, કેઈ પણ જાતની કર્તવ્ય-જવાબદારી સિવાય, સુખી અને એદી જીવન ગાળવાની ટેવ પડી જાય છે ત્યારે એ જીવન અને એ ટેવ બચાવવા ખાતર જ સ્થૂલદર્શી લેકેને છોડી મૂકી હેહા કરવાનું તેમને નસીબે જાયે-અજાણયે આવી પડે છે. બેટી બૂમ મારનારને શિખામણ
ઘરે પંથી ધર્માચાર્યો અને ધર્મપતિ એક બાજુ પિતાના ધર્મને ત્રિકાળાબાધિત, શાશ્વત કહી સદાવ્રુવ માને છે અને બીજી બાજુ કેઈપિતાની માન્યતા વિરુદ્ધના વિચારે પ્રગટ કરે કે તરત જ ધર્મનો નાશ થયાની બૂમ પાડી ઊઠે છે. આ કે વદવ્યાઘાત ! તેવા વિદ્વાનને કહું છું કે જે તમારે ધર્મ ત્રિકાળાબાધિત છે તો સુખે સોડ તાણું સૂઈ રહે, કોઈને ગમે તેવા પ્રયત્ન છતાં એમાં રંચ માત્ર પણ તમારે મને ફેર પડવાને છે જ નહિ; અને જો તમારે ધર્મ વિધીના વિચારમાત્રથી નાશ પામવા જેટલે આ કે કોમળ છે તો તમારા હજાર ચોકીપહેરા છતાં તે નાશ પામવાને જ; કારણ, વિધી વિચાર કોઈ ને કોઈ દિશામાંથી થવાના તો ખરા જ. એટલે તમે ધર્મને ત્રિકાળાબાધિત માને અગર વિનશ્વર માને, પણ તમારે વાતે તે બધી સ્થિતિમાં હાહા કરવાને પ્રયત્નમાત્ર નકામે છે.
ધર્મના દયની પરીક્ષા પણ ધર્મપરીક્ષા સાથે અનિવાર્ય રીતે સંકબાયેલી છે જ. તેથી હવે એ ઉત્તરાર્ધ ઉપર આવીએ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
