Dashvaikalik Sutra

Author(s): Vijaykesharsuri
Publisher: Muktichandra Shraman Aradhana Trust

Page 7

પ્રતાપના અને અમિતસાર
'बहुविग्धो हू मुहूतो मा अवरण्हं पडिक्खेह' આ ભીષણ સંસાર મેદિનીમાં રહેલા જીવોનો એક એક સમય, ઘડી, મૂહૂર્તો અનેક વિપ્ન-જાળથી યુક્ત છે. કયો સમય કે કાળ વ્યક્તિના વ્યાધિ કે મરણ માટે થશે તે વિશેષજ્ઞાની સિવાય કોણ જાણવા સમર્થ છે ? અર્થાતુ અજાણ સાધકે મૃત્યુ પૂર્વે જ સમયને અનુસરી જીવન મહેલને તપ-ત્યાગ-સ્વાધ્યાયાદિ અનુપમ ઘરેણાથી શણગારી લેવો. એવું જ દૃષ્ટિબિંદુ ધ્યાનમાં લઈ પ. પૂ. આરાધ્ધપાદ ચૌદપૂર્વધર આચાર્ય દેવશ્રી શથંભવસૂરિ મ.સા. એ મુનિરાજ મનક (સ્વ સંસારી પક્ષે પુત્ર) માટે માત્ર ૬ માસનું આયુ શેષ જાણી પૂર્વેના જ્ઞાનખજાનામાંથી પોતાની અજબ પ્રતિભા અને મેઘાથી સાધુજીવનના પાયારૂપ “શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર' ઉદ્ધર્યું (રચ્યું). તે કાળે જ્યારે મનકમુનિનો સ્વર્ગવાસ થયો ત્યારે આ સૂત્ર પુનઃ સંહરી લેવાનું પૂ. આ. શäભવસૂરિએ વિચારેલ. પણ શ્રમણ સંઘ માટે ખૂબ જ ઉપયોગી બનશે તેવી સંઘની ભાવભીની વિનંતિ લક્ષમાં લઈ આ મહાસૂત્ર કાયમ રાખ્યું. કલિકાલમાં આ સૂત્ર સાધુપ્રાણને ટકાવવા તેટલું જ ઉપયોગી બન્યું છે. દીક્ષા પર્યાયના આરંભથી લઈ અંત સુધી આના માર્મિક શ્લોકો દિલ દિવારમાં ટાંકી રાખવા જેવા છે જે સાધકને પળે પળે સચોટ શિક્ષા તેમજ જાગૃતિમય પ્રેરણા આપવા પૂરતું પરિબળ છે.
નિરામય સંયમયાત્રાનું પ્રથમ સોપાન અહિંસા-સંયમ-તપના ત્રિવેણી સંગમમાં ભાવસ્નાનનું છે. વળી ગમે તે પ્રલોભનોના (ઈન્દ્રિયોના કે ભક્તગણોના) હડફેટમાં નહિ આવતા કઈ રીતે આહારગ્રહણ (અન્વેષણ) કરવો તે અંગેનું સંક્ષિપ્ત વર્ણન પહેલા દ્રુમપુષ્યિકા” નામના અધ્યયનમાં કર્યું છે.
સાધકના વ્યવસ્થિતતાની ઈમારત એના સ્વંયની આચારનિષ્ઠા ઉપર આધારિત છે. જે વ્યક્તિ સ્વલક્ષ્યને અનુલક્ષી, આચાર સંહિતાને નિષ્ઠાપૂર્વક વળગી રહે છે તેને દુનિયાની કોઈ પણ અરાજકતા લેશ માત્ર પણ ડગમગાવી ન શકે આવો એક દાવો જાણે બીજુ “શ્રામણ્યપૂર્વિકા' અધ્યયન રાજુમતિ ને રથનેમિનો સુંદર સંવાદ જણાવી સાધક સામે કરી કહ્યું છે. પૂર્વકાળમાં પણ પતનના નિમિત્તો હતા જ. આ કાળમાં કાંઈ નવું નથી છતાં કાળનો દોષનું બહાનુ લઈ આચારોમાં ઉણાસ કરવો તે યોગ્ય નથી.
ત્રીજા “ક્ષુલ્લકચાર' અધ્યયનમાં, સાધુ અવસ્થાના પાયાની વાત કરી વ્રત પાળનાર માટે પ્રાથમિક આચાર અંગે વર્ણન કરી, આહાર સેવન વિગેરેમાં મન ઉપર કાબુ રાખી ધીરજતા અને સહનશીલતા રાખવા કહ્યું.