Book Title: Bhikshunyayakarnika
Author(s): Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

View full book text
Previous | Next

Page 261
________________ २२८ भिक्षुन्यायकर्णिका 1. संदिग्धविपक्षवृत्तिक-असर्वज्ञ का विपक्ष सर्वज्ञ है। उसमें वक्तृत्व संदिग्ध है - सर्वज्ञ बोलते हैं या नहीं बोलते, यह अनुमान प्रमाण के द्वारा निर्णीत नहीं है। 2. - निर्णीतविपक्षवृत्तिक-सपक्ष अनित्य घट आदि में प्रमेयत्व प्रतीत है वैसे ही विपक्ष नित्य आकाश आदि में भी वह प्रतीत ही है। न्या. प्र.- यस्यान्यथानुपपत्तिः साध्येन सहाविनाभाव: सन्दिह्यते सोऽनैकान्तिकः । भवति कोऽपि एतादृशोऽपि हे तुर्य : कदाचित् साध्याधिकरणे क्वचिच्च साध्याभावाधिकरणे वर्तते । तस्य एतादृशवर्तनात् असौ हेतुः सन्देहविषयो भवति । एतादृशो हेतुः अनैकान्तिक: कथ्यते। अयं हेतुर्द्विविधो भवतिसंदिग्धविपक्षवृत्तिक: निर्णीतविपक्षवृत्तिकश्च यस्य तु विपक्षे वृत्तिः सन्दिह्यते स संदिग्धविपक्ष वृत्तिकोऽनैकान्तिकः। तत्र यस्य हेतोर्विपक्षे साध्याभावाधिकरणे वृत्तिनिश्चीयते स निर्णीतविपक्षवृत्तिक: अनैकान्तिकः। 1. संदिग्धविपक्षवृत्तिको यथा- विवादास्पदः पुरुषः सर्वज्ञः नास्ति वक्तृत्वात्। अस्मिन्ननुमाने विवादास्पदः पुरुषः पक्षः सर्वज्ञत्वाभावस्तत्रसाध्यः वक्तृत्वात् तत्र हेतुः। अत्र असर्वज्ञत्वस्य विपक्षः सर्वज्ञः। तत्र सर्वज्ञे वक्तृत्वं संदिग्धमस्ति सर्वज्ञो वक्ति न वा इति। नेदं Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286