Bhikshunyayakarnika

Author(s): Mahapragna Acharya
Publisher: Jain Vishva Bharati

Page 268

परिशिष्ट
२३५
साध्यत्वेन निर्दिष्टम्। अनुवादे तु यत् इति सर्वनाम्ना तु प्रसिद्धस्य हेतोरेव निर्देशो युक्तः। अप्रसिद्धस्य साध्यस्य तु तत् शब्देन निर्देशः करणीयः। अतोऽत्र यत् कृतकं तदनित्यमित्येववक्तव्यमुचितम् किन्तु तथा न कृत्वा यदनित्यं तत् कृतकम् इत्युक्तं वर्तते । तच्च न युक्तमिति विपरीतान्वयोऽत्र बोध्यः। सम्प्रति व्यतिरेकिदृष्टान्ताभासान् वक्तुमुपक्रमते । यथा अन्वयेन दृष्टान्ताभासा भवन्ति तथैव व्यतिरेकेणापि भवन्ति । तेषां संख्यापि अन्वयिदृष्टान्ताभासवत् ससैव।
क्रमशस्तान् उदाहरति - 6. व्यतिरेकिदृष्टान्ताभासः(क) असिद्धसाध्यः-अपौरुषेयः शब्दः अमूर्तत्वात्,
यदपौरुषेयं न भवति तदमूर्तमपि न भवति, यथा परमाणुः। परमाणुर पौरुषेयोऽपि मूर्त: इति
असिद्धसाध्यत्वम्। (ख) असिद्धसाधन :- यदपौरुषेयं न भवति तदमूर्तमपि
न भवति, यथा दुःखम्। दु:खं पौरुषेयमपि अमूर्तम् " इति असिद्धसाधनत्वम्।। (ग) असिद्धोभयः-- यदपौरुषेयं न भवति तदमूर्तमपि न
भवति, यथा आकाशः । आकाशः अपौरुषेयोऽपि
अमूर्तोऽपि इति असिद्धोभयत्वम्।। (घ) संदिग्धसाध्यः- यो रागी न भवति स वक्ताऽपि न
भवति, रथ्यापुरुषवत्।