________________
શું બાળક પુખ્ત ન હોઈ શકે?
એક રાજાએ વિદ્વાન પંડિતોની સભા ભરી. તે સભામાં એક નાનકડો બાળક આવી ચડ્યો. પંડિતોને અરુચિ થઈ આવી. રાજાનું ધ્યાન દોર્યું. રાજન! આ વિદ્વાનોની સભા છે. આવી સભામાં બાળક બેસે તે વિબુધ પંડિતોનું અપમાન છે. તે સભામાં ન બેસે તેમાં જ વિદ્વત્પર્ષદાનું ગૌરવ છે.
રાજાને પંડિતોની વાત જચી. રાજાએ બાળકને
કહયું :
એ છોકરા! આ પંડિતોની સભા છે. તારા જેવા છોકરડાનું અહિ કાંઈ કામ નથી. તને આ પંડિતોની ચર્ચામાં કાંઈ ગતાગમ નહિ પડે.
ત્યારે એ બાળકે શ્લોકબદ્ધ સંસ્કૃતમાં રાજાને
કહયુંઃ
:
बालोऽहं जगदानंद ! न मे बाला सरस्वती । अपूर्णे पञ्चमे वर्षे, वर्णयामि जगत्त्रयम् ॥
જગતને આનંદ આપનાર હે રાજન્! હું બાળક છું તે વાત સાચી, પરંતુ મારી બુદ્ધિ
બાળક જેવી નથી. હજુ મને પાંચ વર્ષ પૂરા નથી થયા. હું ત્રણ લોકના સ્વરૂપનું આબેહુબ વર્ણન કરવા સમર્થ છું. આ વાત છે પંડિત શંકર મિશ્રની.
આ બાળકના પ્રત્યુત્તરમાંથી એક સરસ નિષ્કર્ષ નિષ્પન્ન થાય છે. બુદ્ધિ અને વય વચ્ચે કાર્ય-કારણભાવ સંકળાયેલો નથી.
