Atmanand Prakash Pustak 101 Ank 04

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 4

૨]
[શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ૪ અંક ૪, ૧૬ ફેબ્રુઆરી ૨૦૦૪ | મીઠા સબસે બોલીએ, વજીએ વચલ કઠોર |
લેખક : મહેન્દ્રભાઈ પુનાતર પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિ જીવનના ભાષા સમિતિનો ઉપરછલ્લો અર્થ છે રોજબરોજના વ્યવહારમાં પારદર્શકતા અને શુદ્ધિ બોલવા સમયે ધ્યાન રાખવું જોઈએ જેથી કોઈપણ લાવવામાં સહાયરૂપ બને છે. તેનાથી માણસ વધુ જીવની હિંસા ન થાય. હવે આપણે તેના મૂળભૂત સહજ અને સરળ બને છે અને આ સાધનાથી અર્થ અને મર્મને સમજવાનો પ્રયાસ કરીશું. પ્રથમ દોષોને અટકાવી શકાય છે અને પાપકર્મોથી બચીશું તો આપણે વિચારીએ કે આપણે શા માટે બોલીએ શકાય છે. જીવન વ્યવહાર અને ધર્મ સાધનાનો છીએ ? કેવું અને કેટલું બોલીએ છીએ ? માણસ આ સ્ત્રોત છે, જીવન પરિવર્તનનું આ મહત્ત્વનું | જેવું વિચારે છે તેવું બોલી શકતો નથી અને જેવું કદમ છે.
બોલે છે તેવું વિચારી શકતો નથી. વિચારવું, - ઈર્ષા સમિતિમાં આપણે જોયું કે જીવનની | બોલવું અને કરવું એ ત્રણેમાં ફરક છે. કેટલાક રોજબરોજની પ્રવૃત્તિઓમાં જાગૃતિ અને ચેતના, માણસો તો બિલકુલ વિચારતા નથી ગમે ત્યાં જરૂરી છે. હિંસા સહિત આપણે જે કાંઈ ખોટું | ગમે તેવું બોલી નાખે છે. હૃદયનો ઊભરો ગમે કરીએ છીએ તે બેહોશીમાં થાય છે. આપણે ત્યાં ઠાલવી નાખે છે, પોતે શું બોલે છે તેનો પણ જાગૃત રહીએ, સમજપૂર્વક, વિચારપૂર્વક કામ ખ્યાલ રહેતો નથી. જેઓ વગર વિચાર્ય, વિના કરીએ અને આંખો ખુલ્લી રાખીએ તો હિંસા અને કારણે બોલી નાખે છે તેને પસ્તાવાનો વારો આવે તમામ પ્રકારના દુર્વ્યવહારમાંથી ઉગરી શકીએ. | છે. કટુવાણી માણસને વીંધી નાખે છે અને આપણે ન તો કોઈને મારીએ અને ન તો | શબ્દોના ઘા લાંબા સમય સુધી રૂઝાતા નથી. આપણને ખુદને મારીએ. જીવનપથ પર ખાડા | વાણી સંબંધોને જોડે છે અને તોડે પણ છે. ટેકરાઓ છે. આપણે કદમ કદમ પર સાવચેતીથી ! બીજાની સાથેના વ્યવહારમાં પાણીનો સંયમપૂર્વક ડગ માંડીએ તો પગથિયું ચૂકી જવાનો વારો નઉપયોગ થવો જોઈએ. કોઈનું દિલ ઘવાય કે તેના આવે. આમાં મૂળભૂત વાત જાગૃતિની છે, તેના સ્વમાનને ધક્કો પહોંચે એવા ઉચ્ચારણોથી દૂર વગર કોઈપણ જાતની સાધનાનો કોઈ અર્થ રહેવું જોઈએ. કોઈનું સારું બોલાય નહીં તો કાંઈ સરતો નથી. આખો બંધ હોય તો ધર્મ સધાતો |
નહીં પરંતુ કોઈનું બૂરું ન બોલાય તેની ખાસ નથી, જાણે અજાણે અધર્મ સધાઈ જાય છે.
કાળજી લેવી જોઈએ. અત્યારના સમયમાં માણસે અધર્મથી બચવાની
માણસમાં જે અહંકાર અને અભિમાન હોય જરૂર છે. ઇર્ષા સમિતિ પછી હવે આપણે ભાષા
છે તે વાણી દ્વારા એક યા બીજા સ્વરૂપે પ્રગટ થતું સમિતિનો વિચાર કરીશું. સમિતિ એટલે યંત્રણા,
રહે છે. માણસો વાગ્માણથી એકબીજાને વીંધતા વહેવાર પદ્ધતિ. આપણે જે કાંઈ કામ કરીએ તેમાં
હોય છે અને એકબીજાનો છેદ ઉડાડતા હોય છે. આમાં રહેલો ભાવ આત્મસાત્ થઈ જાય તો
મહેણાટોણા, આડકતરા કટાક્ષો અને કડવી વાણી આચરણ બદલી જાય. માણસને ખરાબ અર્થમાં
દ્વારા એકબીજાની માનહાનિનો દોર ચાલતો રહે માણસ બનાવવાનો આ મંત્ર છે.