Atmanand Prakash Pustak 087 Ank 05 06

Author(s): Kantilal J Doshi, Prafulla R Vora
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar

Page 13

તુજ છે. આમ જાણી સમજુ માણસ કોઈ ને હણતા નથી કાઇના પર શાસન ચલાવતા નથી કે કેઇને પરિતાપ આપતા નથી. અહિંસા એ જૈન. ધર્મના પાયેા છે. બીજા ધર્મોંએ અહિંસા સ્વીકારી છે, પણ જૈનધમ જેટલું પ્રાધાન્ય એને આપ્યુ નથી. આ અહિંસાની જેટલી સૂક્ષ્મ વિચારણા જૈનધર્મમાં કરવામાં આવી તેટલી વિચારણાં અન્ય ધર્માંમાં થઇ નથી. આ અહિંસાના ઉદ્ગમ તાત્ત્વિક વિચારણા અને અનુભવમાંથી થયા છે. બધા જીવની સમાનતાના સિદ્ધાંતમાંથી અહિંસાને આવિષ્કાર થયા છે એવી જ રીતે સર્વ જીવ જીવવા ઈચ્છે. છે કોઇને મરવુ' ગમતું નથી. સહુ સુખ ઇચ્છે છે. કેઇ દુઃખ ઇચ્છતુ નથી. હિંસા કરવાના વિચારથી જ કખ ધ થાય છે આથી જૈનધમાં હિંસા અને અહિંસા એ કર્તાના ભાવ પર આધારિત છે જયાં પ્રમાદ છે ત્યાં નિત્ય હિં`સા હાય છે, અસત્ય વાણી અને વન એ ડિસા છે. બીજાને આઘાત આપવે કે ભ્રષ્ટાચાર કરવા એ પણ હિંસા છે, અને આ અહિંસામાંથી જ સત્ય, અસ્તેય બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ પ્રગટ છે. પહેલાં વિચારમાં હિં’સા આવે છે અને પછી વાણી અને વનમાં હિંસા આવે છે. આથી જ કહેવાયુ છે.
War is born in the hearts of men "
જૈનદર્શનમાં અહિંસાને પરધમ કહ્યો છે. અને હિંસાને બધાં પાપ અને દુ:ખનુ* મૂળ માન્યું મહાવીરની અહિંસા એ મનુષ્ય પૂરતી જ મર્યાદિત નથી, પરંતુ પ્રાીમાત્રને આવરી લે છે જીવનની એકતા ( Unityf life ) માં માને છે. સ` જીવને એ સમાન ગણે છે અને એના પ્રત્યે સમાન આદર રાખે છે. જે પ્રાણી પ્રત્યે કર થાય, તે માનવ પ્રત્યે પણ કર થઇ શકે ક્રૂરતા એ માત્ર બાહ્ય આચરણ નથી પરંતુ આંતરિક દુવૃત્તિ છે, જેના હૃદયમાં કરતા હશે, તે પ્રાણી હાય ' મનુબ્યાસ પ્રત્યે કર વન કરશે. જેના હૃદયમાં
માંચ --એપ્રીલ ૨
કરુણા હશે તે ખધા પ્રાણી પ્રત્યે કરુણાભર્યું વર્તન કરશે. વળી જૈનધમ પુનર્જન્મમાં માને છે. જીવ આજે એક ચાનમાં હેાય એટલે મીજી યાનિ! પણ હાય. આજે માખી હૈય તે કાલે મનુષ્ય હાય: આવુ' હાવાથી મનુષ્યને મનુષ્યેતર પ્રાણીસૃષ્ટિને પણ દુઃખ આપવાને અધિકાર નથી. સુ’સારના સર્વ પ્રાણીએ પ્રત્યે, પછી તે શત્રુ હાય કે મિત્ર, સમભાવથી વર્તવું ોએ. અહિંસાનુ જૈનદર્શનમાં આવુ' મહત્ત્વ છે
तुरंग' न मंदराओ, आगालाओ किसालय' ઉત્થા जह तह जयमि जाणसु, घम्ममहिंसासम સ્થિ ડા
(મેરુ પર્વતથી ઉંચુ અને આકાશથી વિશાળ જગતમાં કશુ· નથી. તેવી જ રીતે અહિંસા સમાન જગતમાં, બીજો કોઇ ધર્મ નથી ) સત્ય એ ઇશ્વર
ખીજુ મહ!ત્રત તે સત્ય. હું અસત્ય નહિ આચરુ, બીજા પાસે નહિં આચરાવુ અને આચ તા હોય તે તેને અનુમેદન નિહ આપું. પ્રશ્ન વ્યાકરણ' માં સત્ય એ જ ભગવાન છે એમ કહેવિચારની અહિં સાના ઉદ્ઘોષ અનેકાંતમાં સાંભળાશેવામાં આવ્યુ છે. જ્યારે ‘ આચારાંગ સૂત્ર' માં કહ્યું છે કે ‘સત્યની આજ્ઞા પર ઉભેલે બુદ્ધિશાળી મૃત્યુને તરી જાય છે.' આ સત્યને અનુભવ માનવીના અંતરમાં થતા હૈાય છે. મહાવીરનુ 2- વન જ સ્વયં સાધનાથી પ્રાપ્ત થયેલા અનુભવ પર આધારિત છે. આથી જ તે કહે છે કે પુર્ણજ્ઞાની છું અને તે તમે સ્વીકારો તેમ નહિં પણ દરેક જીવ સાચી સાધના કરે તે એ પદને પ્રાપ્ત કરી શકે છે એવા એમના ઉપદેશ છે ખુદ ભગવાન મહાવીરે પણુ અગાઉના ૨૭ ભવની સાધના અને એ પછી સાઢાબાર વર્ષની તપશ્ચર્યાં ખાદ્ય તી'' પદની પ્રાપ્તિ કરી હતી આથી એમણે કહ્યુ કે જાગ્રત રહીને અસ્ત્યને ત્યાગ
99